Hakowy Sygnalista
16.02.2019 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra przedsiębiorczości Przedsiębiorczości i Technologii z 22.10.2018 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze żurawi wieżowych i szybkomontujących – dalej r.o.ż.w. Zapewniło dziurę prawną istniejącą od 2013 r. i omówiło bhp dźwigowych oraz hakowego i sygnalisty.
Bezpieczeństwo i higieny pracy dźwigowych regulowane były rozporządzeniem bhp żurawi Ministrów Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z 20.03.1954 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze żurawi, które zostało uchylone w 2013 r.
r.o.ż.w określa ono również kwalifikacje oraz zasady bhp dotyczące osób uczestniczących w procesie pracy żurawia czy suwnicy , a więc nie tylko jego operatora, lecz także hakowego i sygnalisty.
Operator żurawia
W myśl rozporządzenia operator żurawia to osoba, która wykonuje czynności z zakresu obsługi żurawia (§ 2 pkt 2 r.o.ż.w.). bhp żurawi Operatorem żurawia, zgodnie z § 3 r.o.ż.w., może być osoba, która:
1)ukończyła 18 lat i posiada ważne zaświadczenie kwalifikacyjne do obsługi żurawia uzyskane na podstawie przepisów dotyczących trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych,
2)posiada aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na tym stanowisku, wydane przez lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, określonego w przepisach rozporządzenia ministra zdrowia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.
Istotne jest również, że praca dźwigowego należy do tzw. prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (została uwzględniona w załączniku sprawności psychofizycznej do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28.05.1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej).
Oznacza to, że zgodnie z art. 210 § 4 kodeks-pracy-26 04 2023 ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p. – pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.
Powyższe uprawnienie zostało również powtórzone i doprecyzowane w omawianym rozporządzeniu, zgodnie bowiem z § 12 ust. 1 r.o.ż.w. bhp żurawi w przypadku, gdy operator żurawia podczas wykonywania czynności przy użyciu żurawia uzna, że jego użycie stwarza niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, powstrzymuje się od wykonywania pracy i powiadamia o tym fakcie osobę kierującą pracownikami na określonym terenie, na którym wykonywane są prace związane z wykorzystaniem żurawia, lub osobę do tego wyznaczoną.
W przypadku gdy wykonywanie czynności przy użyciu żurawia, o których mowa powyżej, nie pozwala na opuszczenie ładunku, miejsce bezpośrednio pod ładunkiem odgradza się w sposób uniemożliwiający wejście w strefę zagrożenia.
Natomiast zgodnie z § 13 ust. 1 bhp żurawi r.o.ż.w. w przypadku stwierdzenia usterek, braku osłon i zabezpieczeń urządzeń żurawia lub niewłaściwego działania urządzeń żurawia, które mogą spowodować zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska,
operator żurawia powinien niezwłocznie powstrzymać się od wykonywania pracy i powiadomić o tym fakcie osobę kierującą pracownikami na terenie pracy żurawia lub osobę do tego wyznaczoną.
W razie gdy uszkodzenie żurawia nie pozwala na opuszczenie ładunku, miejsce bezpośrednio pod ładunkiem należy odgrodzić tak, aby uniemożliwić wejście w strefę zagrożenia.
Operator może rozpocząć pracę po zakończeniu naprawy uszkodzonego żurawia dopiero wtedy, gdy otrzyma pozwolenie od osoby kierującej pracownikami na określonym terenie, na którym wykonywane są prace związane z wykorzystaniem żurawia, lub osoby do tego wyznaczonej.
Kierując żurawiem, operator powinien w trakcie pracy:
unikać gwałtownych szarpnięć podczas podnoszenia ładunku,
zapewnić, aby poziome przemieszczanie ładunku za pomocą żurawia odbywało się na wysokości nie mniejszej niż 1 m ponad przedmiotami znajdującymi się na drodze przenoszonego ładunku,
zapewnić, aby w czasie mechanicznego załadunku i rozładunku materiałów i wyrobów nie przemieszczać ich bezpośrednio ponad ludźmi lub kabiną kierowcy,
zapewnić, aby podnoszenie długich przedmiotów było połączone z prowadzeniem ich za pomocą lin kierunkowych zamocowanych na ich końcach (lina prowadzącą może być zdjęta dopiero po złożeniu przedmiotu na miejscu jego składowania),
reagować wyłącznie na sygnały hakowego lub sygnalisty, za wyjątkiem sygnałów alarmowych.
Hakowy
Hakowym w rozumieniu omawianych przepisów jest osoba, która wykonuje czynności związane z zawieszaniem i odczepianiem ładunków przemieszczanych przez żuraw (§ 2 pkt 4 bhp żurawi r.o.ż.w.).
Zgodnie z § 4 r.o.ż.w.bhp żurawi hakowym może być osoba, która ukończyła 18 lat i posiada aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na tym stanowisku, wydane przez lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, określonego w przepisach rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.
Jak wynika z powyższego, przepisy bhp nie określają szczegółowych wymagań kwalifikacyjnych dla osoby pełniącej funkcję hakowego.
Pracownik ten nie musi zatem posiadać zaświadczenia kwalifikacyjnego, w odróżnieniu od operatora żurawia.
Nie może to być jednak zupełnie przypadkowa osoba, zgodnie bowiem z art. 2373 § 1 k.p. kodeks-pracy-26 04 2023 nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Dlatego też pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy (w szczególności na stanowisku pracy) oraz prowadzić okresowe szkolenia w tym zakresie.
Rolą hakowego jest zapoznanie się z ładunkiem, określenie jego masy, położenia środka ciężkości, położenia punktów mocowania i stosowanie odpowiedniego elementu służącego do jego zawieszania i mocowania.
Jak widać, nie jest to bynajmniej rola podrzędna. To samo dotyczy zresztą funkcji sygnalisty.
W trakcie pracy hakowy powinien być wyposażony w elementy odzieży lub wyposażenia odróżniające go od pozostałych pracowników i używać/stosować je tak, aby były widoczne z kabiny żurawia.
Przed rozpoczęciem robót do obowiązków hakowego należy w szczególności:
sprawdzenie, czy miejsce pracy zostało należycie przygotowane do bezpiecznego przeładunku, a w szczególności czy ustawianemu ładunkowi nie będzie groziło przewrócenie się lub osunięcie, oraz czy jest oświetlone w sposób zapewniający bezpieczne dokonanie przeładunku – w razie niedostatecznego oświetlenia zgłasza ten fakt przełożonemu,
dobór właściwych lin, łańcuchów, zawiesi oraz przygotowanie wyposażenia pomocniczego do transportu, takiego jak uchwyty i podkłady,
sprawdzenie, czy zawiesia posiadają atesty i czy są w wymaganym stanie technicznym (nie posiadają zgięć, pęknięć, względnie załamań i węzłów),
planowanie sposobu podwieszenia ładunku oraz trasy jego przemieszczania,
upewnienie się, czy droga przemieszczania ładunku nie jest zatarasowana oraz czy obciążenie transportowanego ładunku nie przekracza dopuszczalnego obciążenia roboczego dla zastosowanych zawiesi,
upewnienie się, czy nie został przekroczony dopuszczalny kąt rozwarcia zawiesia wielocięgnowego,
sprawdzenie, czy zawiesia zostały prawidłowo nałożone na transportowany ładunek, z uwzględnieniem położenia jego środka ciężkości,
upewnienie się, czy ładunek został pewnie zawieszony,
meldowanie sygnaliście gotowości do wykonania manewrów transportowych.
W trakcie robót do obowiązków hakowego należy w szczególności:
uprzedzanie współpracowników o niebezpieczeństwie i zagrożeniu podczas przemieszczania ładunków,
stosowanie rękawic ochronnych podczas zawieszania, przemieszczania lub składowania ładunku,
sprawdzenie prawidłowości zawieszenia ładunku poprzez uniesienie go za pomocą dźwignicy na wysokość około 0,5 m przed rozpoczęciem transportu,
stosowanie wyłącznie pomostów montażowych lub drabin rozstawnych w czasie zakładania stężeń montażowych, wykonywania robót spawalniczych, odczepiania elementów prefabrykowanych z zawiesi i betonowania styków,
niezwłoczne usuwanie zawiesi w przypadku stwierdzenia ich uszkodzeń.
Po zakończeniu robót do obowiązków hakowego należy w szczególności:
sprawdzenie, czy używane zawiesia i osprzęt pomocniczy nie są uszkodzone,
uporządkowanie stanowiska pracy, w tym podkładów itp.,
składowanie zawiesi w miejscach, w których nie będą one narażone na uszkodzenia,
oczyszczenie, wysuszenie i ewentualne zabezpieczenie zawiesi przed korozją (np. za pomocą oleju lub smaru – każdorazowo sprawdzić zalecenia producenta), jeżeli przewidywany okres ich przechowywania będzie długi,
zabezpieczenie nieużywanych zawiesi pozostawianych na haku żurawia poprzez zaczepienie jednego do drugiego lub do ogniwa zbiorczego, w celu ograniczenia ryzyka uderzeń w otaczające przedmioty lub ludzi.
ZNAKI SYGNALIZACYJNE – Sygnały porozumiewawcze
Zabronione czynności
Z uwagi na to, że prace przy użyciu żurawia stwarzają szczególne zagrożenia dla zdrowia i życia nie tylko operatora i osób zaangażowanych w prowadzone roboty (hakowego i sygnalisty), lecz także dla osób postronnych, znowelizowane przepisy wprowadzają szereg zakazów. Zgodnie z nimi niedopuszczalne jest:
1)obsługiwanie żurawia nieposiadającego ważnej decyzji zezwalającej na jego eksploatację;
2)obsługiwanie niesprawnego żurawia;
3)zmienianie ustawień elementów zabezpieczających żurawia;
4)dokonywanie przeróbek części składowych żurawia;
5)obsługiwanie żurawia w warunkach atmosferycznych ograniczających widoczność, o zmroku lub w nocy bez dostatecznego oświetlenia zasięgu pracy żurawia;
6)obsługiwanie żurawia podczas wyładowań atmosferycznych;
7)obsługiwanie żurawia w trakcie prac związanych z transportem ładunków wielkowymiarowych przy prędkości wiatru w porywach powyżej 10 m/s;
8)obsługiwanie żurawia w przypadku innych prac niż wymienione w pkt 7 przy prędkości wiatru w porywach powyżej 15 m/s, chyba że producent określił w instrukcji żurawia inne dopuszczalne wartości prędkości wiatru lub jego porywów;
9)przenoszenie ładunków spoza określonego terenu, na którym wykonywane są prace związane z wykorzystaniem żurawia, i w odwrotnym kierunku, w przypadku gdy miejsce poza tym terenem jest w czasie jego pracy nieoznaczone i niezabezpieczone przed dostępem osób nieupoważnionych;
10)podnoszenie ładunków o masie przekraczającej dopuszczalny udźwig żurawia;
11)obsługiwanie żurawia przy wyłączonych ogranicznikach obciążenia;
12)obsługiwanie żurawia w przypadku, gdy komunikacja z sygnalistą nie jest możliwa;
13)obsługiwanie żurawia w przypadku niesprawnych urządzeń komunikacyjnych i sygnalizacyjnych;
14)obsługiwanie żurawia, jeżeli temperatura w kabinie żurawia jest niższa niż 18°C albo wyższa niż 28°C;
15)obsługiwanie żurawia, jeżeli natężenie poziomu hałasu w kabinie żurawia przekracza 80 dB;
16)pozostawianie po zakończonej pracy zawieszonych na haku żurawia ładunków, zawiesi i innego osprzętu;
17)zrzucanie jakichkolwiek przedmiotów z żurawia;
18)przeciąganie przez żuraw ładunków spoczywających na podłożu;
19)podnoszenie i wyrywanie przez żuraw ładunków i przedmiotów połączonych trwale z podłożem lub do niego przymarzniętych.
W przypadku otrzymania polecenia wykonania czynności określonych powyżej lub zabronionych w instrukcji żurawia operator, sygnalista lub hakowy powinni powstrzymać się od wykonania polecenia i powiadomić o przyczynach powstrzymania się od wykonywania czynności pracodawcę lub osobę kierującą pracownikami na określonym terenie, na którym wykonywane są prace związane z wykorzystaniem żurawia, lub osobę do tego wyznaczoną.
UWAGA Szkolenie dla Hakowych i Sygnalistów poniżej
Szkolenie dla hakowych / sygnalistów ( szkolenie odbywa się, 1 raz na całe życie )
