Obowiązki pracodawcy w stosunku do zatrudnionych niepełnosprawnych osób
1.Obowiązki bhp, przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
Obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy gdy pracodawca zatrudnia osoby niepełnosprawne są przedstawione w rozporządzeniu ogólne-przepisy bhp Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy zwanym r.o.b.h.p., oraz ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych , zwanej dalej u.r.z.o.n. o-rehabilitacji-zawodowej
Zgodnie z § 48 r.o.b.h.p. ogólne-przepisy-bhp w przy zatrudniania osoby niepełnosprawnej – bez względu na stopień niepełnosprawności obowiązkiem jest przystosowanie stanowiska pracy do niepełnosprawności osoby.
Pracodawca zatrudniający pracowników powinien dostosować dojścia do stanowisk pracy i maszyn – do potrzeb i pracowników niepełnosprawnych
Definicje znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zawarte w art. 4 ust. 1 i 2 u.r.z.o.n. o-rehabilitacji-zawodowej
nakazują przypisywać ten stopień osobom niezdolnym do pracy albo zdolnym do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej.
Przepis art. 4 ust. 5 u.r.z.o.n. o-rehabilitacji-zawodowej wprowadza możliwość zatrudniania tych osób w zwykłych firmach nie tylko w zakładach pracy chronionej
Ustawa ta definiuje niepełnosprawnych jako osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej, jeżeli uzyskały odpowiednie orzeczenie:
1)o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności,
2)o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, na podstawie odrębnych przepisów,
3)o niepełnosprawności przed ukończeniem 16 roku życia.
Ustawa określa trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany, lekki
Do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności zalicza się osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagające, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Do osób o umiarkowanym stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagające czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
Do osób z lekkim stopniem niepełnosprawności zalicza się osoby o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazują osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną.
Do osób o lekkim stopniu niepełnosprawności zalicza się także osoby, które cechują ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować za pomocą wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
Niezdolność do samodzielnej egzystencji u.r.z.o.n. o-rehabilitacji-zawodowej definiuje jako naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.
Do dnia 30 marca 2010 r., istniał obowiązek uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej.
Wiązało się to z koniecznością każdorazowego powiadamiania właściwego miejscowo Inspektoratu Pracy, w celu przeprowadzenia „odbioru technicznego” przystosowania konkretnego stanowiska pracy.
Mimo zniesienia tego obowiązku, że pracodawcy nie powinni lekceważyć nałożonych na nich obowiązków, gdyż zgodnie z art. 4 ust. 6 u.r.z.o.n. Państwowa Inspekcja Pracy może przeprowadzić kontrolę w zakresie dostosowania stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych.
W przypadku stwierdzenia ewentualnych nieprawidłowości, pracodawca może zostać zobowiązany nakazem wydanym przez inspektora Pracy, do przystosowania – zgodnie ze wszystkimi wymogami prawnymi – takiego stanowiska, zaś niewykonanie nakazu – w myśl art. 283 § 2 pkt 7 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – może skutkować nałożeniem kary grzywny w wysokości od 1.000 zł do 30.000 zł. kodeks-pracy
2.Obowiązki w zakresie pomieszczeń higienicznosanitarnych
Obowiązki w zakresie pomieszczeń higienicznosanitarnych zostały określone w Dziale V oraz załączniku nr 3 r.o.b.h.p. ogólne-przepisy bhp
Dział V opisuje r.o.b.h.p. ogólne-przepisy bhp ogólne wymagania dla pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych oraz wymagania w zakresie zaopatrzenia pracowników w napoje i środki higieny osobistej.
Szczegółowe wymagania dla pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych zostały określone w załączniku nr 3 r.o.b.h.p..ogólne-przepisy bhp
Definicja pomieszczeń higienicznosanitarnych została zawarta w § 2 pkt 2 r.o. ogólne-przepisy bhp gdzie przez pomieszczenia higienicznosanitarne należy rozumieć szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami, ustępy, jadalnie, z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia do wypoczynku, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej.
Zgodnie z § 111 r.o.b.h.p. ogólne-przepisy bhp pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higienicznosanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana, co do których wymagania zostały określone w załączniku nr 3 do r.o.b.h.p..
W pomieszczeniach higienicznosanitarnych lub poza takimi pomieszczeniami, w zależności od rozwiązań przyjętych u danego pracodawcy, zgodnie z § 112 r.o.b.h.p. ogólne-przepisy bhp pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje.
Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników.
Szczegółowe zasady zaopatrzenia w napoje pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. profilaktyczne-posiłki
Ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych to :
1.Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym odbywa się praca, albo w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również ogrzewane.
Wymóg ten nie dotyczy ustępów zewnętrznych wyposażonych w szczelne zbiorniki nieczystości oraz pomieszczeń do ogrzewania a się pracowników.
2.Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny być usytuowane w sposób uniemożliwiający pracownikom korzystającym z nich przechodzenie przez pomieszczenia, w których stosowane są substancje trujące lub materiały zakaźne albo wykonywane są prace szczególnie brudzące, jeżeli nie pracują oni w kontakcie z tymi czynnikami.
3.Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny być ogrzewane, oświetlone i wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami.
4.Wysokość pomieszczeń higienicznosanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m.
Dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczeń higienicznosanitarnych do 2,2 m w świetle – w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu.
5.Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia higienicznosanitarne oraz znajdujące się w nich urządzenia w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne korzystanie z nich przez pracowników.
6.Podłoga oraz ściany pomieszczeń higienicznosanitarnych powinny być tak wykonane, aby możliwe było łatwe utrzymanie czystości w tych pomieszczeniach. Ściany pomieszczeń do wysokości co najmniej 2 m powinny być pokryte materiałami gładkimi, nienasiąkliwymi i odpornymi na działanie wilgoci.
7.W pomieszczeniach umywalni i natrysków na podłogach wykonanych z materiałów o dużym przewodnictwie ciepła należy ułożyć w miejscach mycia się podkładki izolujące (podesty).
8.Szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami i ustępy powinny być urządzone oddzielnie dla kobiet i mężczyzn.
Nie dotyczy to zakładu pracy, w którym jest zatrudnionych do 10 pracowników na jednej zmianie – pod warunkiem zapewnienia możliwości osobnego korzystania przez kobiety i mężczyzn z tych pomieszczeń.
9.Pracodawca zatrudniający do 20 pracowników powinien zapewnić im co najmniej ustępy i umywalki, a także warunki do higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków.
Jeżeli w zakładzie pracy takiego pracodawcy nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace brudzące lub nie występują szczególne wymagania sanitarne, miejsca do spożywania posiłków, przechowywania odzieży oraz umywalki mogą znajdować się w jednym pomieszczeniu.
10.Odzież powinna być przechowywana w szatniach, a pracownicy zatrudnieni w pomieszczeniach biurowych mogą przechowywać swoją odzież w przeznaczonych do tego miejscach w pomieszczeniach pracy.
11.Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien zapewnić dostosowanie urządzeń higienicznosanitarnych oraz dojść do nich – do potrzeb i możliwości tych pracowników wynikających ze zmniejszonej sprawności, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.
A tutaj Filmik instruujący łatwe sposoby przemieszczania osoby, na wózku inwalidzkim po schodach
Przy dostosowywaniu stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej warto zwrócić uwagę w szczególności na:
1)zapewnienie swobodnego wykonywania czynności roboczych w wygodnej pozycji, przez umieszczenie przedmiotu pracy (lub elementów sterowania) w optymalnym zasięgu kończyn,
2)zapewnieniu dobrej widoczności i słyszalności w polu pracy, a także dobrej widoczności i słyszalności urządzeń sygnalizacyjnych oraz najbliższego otoczenia,
3)umożliwienie dopasowania przynajmniej niektórych wymiarów stanowiska do wymiarów ciała użytkownika (np. regulacja wysokości siedziska, wysokości przedmiotu pracy),
4)zapobieganie sytuacjom grożącym wypadkom.
Ponieważ zatrudnienie osoby niepełnosprawnej nierzadko generuje dodatkowe koszty, warto pamiętać, że zgodnie z art. 26 ust. 1 u.r.z.o.n., o-rehabilitacji-zawodowej w określonych przypadkach pracodawca, który przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osoby niepełnosprawne, może na swój wniosek otrzymać ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zwrot następujących kosztów:
1)adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, w szczególności poniesionych w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla tych osób, stosownie do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;
2)adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy;
3)zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;
Zatrudniając osobę niepełnosprawną pracodawca powinien pamiętać, że jej czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.
Dotyczy to osób ze znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności. Czas pracy osoby o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Osoba niepełnosprawna nie może być również zatrudniana w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej, z wyjątkiem osoby zatrudnionej przy pilnowaniu i osoby, której – na jej wniosek – lekarz prowadzący badania profilaktyczne wyrazi na to zgodę (art. 15 i 16 u.r.z.o.n.). o-rehabilitacji-zawodowej
Osoba niepełnosprawna, zgodnie z art. 17 u.r.z.o.n., o-rehabilitacji-zawodowej ma prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Przerwa ta wliczana jest do czasu pracy.
Stosowanie wobec niepełnosprawnych skróconej normy czasu pracy nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości.
Jeśli chodzi o godzinowe stawki wynagrodzenia zasadniczego, odpowiadające osobistemu zaszeregowaniu lub zaszeregowaniu wykonywanej pracy, ulegają one podwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do tych norm (art. 18 u.r.z.o.n.). o-rehabilitacji-zawodowej
Osoba, która została zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, zgodnie z art. 19 u.r.z.o.n., o-rehabilitacji-zawodowej ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym, jednakże prawo do pierwszego takiego urlopu osoba ta nabywa po przepracowaniu 1 roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności.
Powyższy urlop nie przysługuje w sytuacji, gdy osoba niepełnosprawna jest uprawniona do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów. Jeśli jednak urlop dodatkowy jest krótszy niż 10 dni roboczych, niepełnosprawnemu przysługuje urlop dodatkowy przyznawany według zasad wskazanych powyżej.
Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo także do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:
1)w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku;
2)w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy (art. 20 u.r.z.o.n.) o-rehabilitacji-zawodowej
