Pytanie
Pracownik zatrudniony na podstawie zlecenia, w czasie powrotu z delegacji, uległ wypadowi zbiorowemu, w którym jedna osoba poniosła śmierć, a dwie odniosły poważne obrażenia.
ZUS odmówił wypłaty jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku śmiertelnego, powołując się m.in. na art. 3 ust. 6 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.-ubezpieczenie-spoleczne-z
Pracodawca jest zdania, że ZUS powinien uznać to zdarzenie za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy w rozumieniu powołanej wyżej ustawy i wypłacić jednorazowe odszkodowanie rodzicom poszkodowanego.
Proszę o wykładnię odpowiednich regulacji i weryfikację rozumowania pracodawcy.
Odpowiedź
O uznaniu lub nieuznaniu wypadku przy pracy (wypadku zrównanego z wypadkiem przy pracy) decydują okoliczności i przyczyny zdarzenia wypadkowego, ustalone przez zespół powypadkowy, powołany na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ustalanie-okolicznosci-i-1Należy przy tym pamiętać, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo odmówić uznania zdarzenia za wypadek przy pracy (wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy).
Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 lipca 1999 r., III AUa 259/99, wyrok-sadu-apelacyjnego-w-lodzi OSA 1999, z. 11-12, poz. 56 Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest związany treścią protokółu powypadkowego, w szczególności w zakresie uznania zdarzenia za wypadek przy pracy wówczas, gdy jest on płatnikiem jednorazowego odszkodowania z tytułu tego wypadku.
ZUS może odmówić przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego w przypadku:
1) nieprzedstawienia protokółu powypadkowego lub karty wypadku;
2) nieuznania w protokole powypadkowym lub karcie wypadku zdarzenia za wypadek przy pracy;
3) gdy protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.
Te same zasady dotyczą wypadku zrównanego z wypadkiem przy pracy.
W pkt 3 może mieścić się niezgodność ustalonych przyczyn i okoliczności zdarzenia z definicją wypadku przy pracy (zdarzenie nie wyczerpuje definicji wypadku) i związane z tym bezpodstawne uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy (zrównany z wypadkiem przy pracy), a także nieprawidłowe ustalenia dokonane przez zespół powypadkowy.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – dalej u.u.s.w.p.
ubezpieczenie-spoleczne-z
wypadkiem przy pracy jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
W art. 3 ust. 2 u.u.s.w.p. stwierdzono, że na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
1) w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba, że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Według wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1990 r., II PRN 10/90,.wyrok-sadu-najwyzszego PiZS 1991, nr 4, s. 62 wypadku, jakiemu uległ pracownik w czasie podróży służbowej, nie traktuje się jako zrównanego z wypadkiem przy pracy tylko wtedy, gdy postępowanie pracownika nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań.
W pytaniu nie ma informacji na temat przyczyn i okoliczności wypadku, ani też uzasadnienia decyzji ZUS. Być może na decyzję miało wpływ postępowanie pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych zadań, umyślność zachowania się pracownika lub jego rażące niedbalstwo.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych mógł w opisanych w protokóle okolicznościach i przyczynach wypadku doszukać się działań umyślnych lub rażącego niedbalstwa, na które nie zwrócił uwagi zespół powypadkowy.
W myśl wyroku Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 marca 1970 r., ITR 1883/69, PiZS 1971, nr 1, s. 52 umyślność oznacza takie zachowanie się pracownika, które okazuje on, przewidując skutki, jakie wynikają z jego zachowania i skutki te chce wywołać.
Umyślność może polegać na zamierzonym podjęciu działania sprzecznego z obowiązkiem pracownika lub na zamierzonym powstrzymaniu się od działania, mimo, że istnieje obowiązek czynnego zachowania się.
Rażące niedbalstwo zachodzi zaś wówczas, gdy poszkodowany pracownik podejmuje działania z naruszeniem przepisów o ochronie zdrowia i życia, chociaż mógł i powinien był przewidzieć grożące mu niebezpieczeństwo, które zwykle występuje w danych okolicznościach faktycznych, co dla każdego człowieka o przeciętnej przezorności jest oczywiste.
Rażące niedbalstwo zachodzi wówczas, gdy pracownik przejawia brak staranności, jakiej można domagać się od osób najmniej rozwiniętych.
Nie ma wątpliwości, że opisane zdarzenie miało cechy wypadku zbiorowego w rozumieniu art. 3 ust. 6 u.u.s.w.p. Opisane zdarzenie wyczerpuje też warunki określone dla wypadku śmiertelnego zawarte w art. 3 ust. 4 u.u.s.w.p. tj. wypadku, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
Przytoczone w pytaniu przepisy art. 13 ust. 2 pkt 3 i art. 14 ust. 1 pkt 2 u.u.s.w.p. dotyczą zasad wypłacania jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy, którego przyznanie lub odmowa następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Od tej decyzji przysługuje odwołanie w trybie i na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych.
Przepis art. 13 ust. 1 u.u.s.w.p. stwierdza m.in., że członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy przysługuje jednorazowe odszkodowanie. W art. 13 ust. 2 u.u.s.w.p. wyjaśniono, że członkami rodziny uprawnionymi do odszkodowania są:
1) małżonek;
2) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości, wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki uzyskania renty rodzinnej;
3) rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony.
