Zespół powypadkowy może zakwalifikować zdarzenie jako wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy. Do uznania zdarzenia za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy konieczne jest spełnienie warunków uznania wypadku za wypadek przy pracy.
Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – dalej u.u.w., na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń ubezpieczeniowych określonych w ustawie traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
–w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w art. 3 ust. 1 u.u.w., chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
–podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
–przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Wypadki w czasie trwania podróży służbowej nie powstają w bezpośrednim związku z wykonywaniem obowiązków służbowych, ale warunkują wywiązywanie się pracownika z powierzonych mu zadań. Będą to przykładowo wypadki zaistniałe w czasie: drogi do miejsca zakwaterowania, pobytu w hotelu, spożywanie posiłków itp.
Rozstrzygając konkretny spór SN stwierdził, że śmierć pracownika w czasie wypoczynku po pracy, będąca następstwem zatrucia wskutek nienależytego funkcjonowania urządzeń ogrzewczych w kwaterze wynajętej w miejscowości, do której był delegowany, stanowi wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy (uchwała SN w składzie 7 sędziów z dnia 21 grudnia 1973 r. III PZP 25/73, OSNC 1974, nr 4, poz. 64). Wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy będzie również uderzenie pracownika w czasie jego pobytu w hotelu opadającym tynkiem (wyrok TUS z dnia 20 czerwca 1963 r. I TR 59/63). Sąd Najwyższy uznał za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy także zgon pracownika, który nastąpił na skutek zatrucia pokarmowego w czasie przebywania w podróży służbowej.
Natomiast nie jest wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy wypadek, jakiemu uległ pracownik po zakończeniu podróży służbowej, mimo że wypadek ten zdarzył się w drodze do pracy w celu rozliczenia kosztów tej podróży.
Wypadek taki może być natomiast uznany za wypadek w drodze do pracy (uchwała SN z dnia 15 kwietnia 1977 r. III PZP 2/77, OSN 1977, nr 11, poz. 206). Trzeba jednak mieć na uwadze, że orzecznictwo w takich sprawach jest niejednolite.
Na przykład w zbliżonym stanie faktycznym (pracownik uległ wypadkowi w drodze z – nie będącej siedzibą zakładu pracy bazy – tego zakładu, do której wrócił z delegacji służbowej do miejsca swego zamieszkania) SN zakwalifikował wypadek ten, jako wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy (uchwała SN z dnia 10 marca 1977 r. III PZP 1/77, OSN 1977, nr 11, poz. 204).
W zakresie ogólnych kryteriów kwalifikowania tych zdarzeń, obowiązują zasady dotyczące wypadku przy pracy. Poniżej przytaczamy kilka charakterystycznych orzeczeń sądów, których analiza pozwala na przybliżenie pojęcia wypadku zrównanego z wypadkiem przy pracy:
–w czasie trwania podróży służbowej pracownik nie wraca z pracy do domu, tylko do miejsca zakwaterowania poza miejscowością swego zamieszkania i ulega wypadkowi. Zaistniały wypadek nie jest wypadkiem w drodze z pracy do domu, lecz wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy (wyrok SN z dnia 23 września 1998 r., II UKN 217/98, OSNAP 1999, nr 19, poz. 622);
–podróż podjęta przez pracownika w celu wzięcia udziału – w miejscowości znajdującej się poza siedzibą zakładu pracy – w uroczystości wręczenia mu odznaczenia państwowego, nie jest podróżą służbową w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej. W konsekwencji wypadek, jakiemu uległ pracownik podczas tej podróży, nie jest wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy (wyrok SN z dnia 22 sierpnia 1980 r., III PR 54/80, niepubl.);
–wypadek, jakiemu uległ pracownik w czasie imprezy organizowanej w celach charytatywnych, jest wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy. W świetle u.u.w., za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy uznaje się wypadek, jakiemu uległ pracownik przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające w zakładzie organizacje związkowe.
Czynem społecznym jest zbiórka funduszy na określony cel społeczny, prowadzona w jakiejkolwiek formie – również przez zorganizowanie imprezy dobroczynnej, z której dochód przeznaczony jest na ten cel (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 27 lutego 1996 r., III Aur 72/96, OSA 1996, z. 6, poz. 21);
–pracownik delegowany poza teren macierzystego zakładu pracy oraz poza miejsce swojego zamieszkania objęty jest szczególną ochrona ubezpieczeniową. Ochrona ta, obejmuje wszystkie czynności pracownika delegowanego wynikające z okoliczności związanych z delegacją, z wyłączeniem tylko tych czynności, które kolidują z jej celami albo nie mają związku z tymi celami.
Wprawdzie przygotowanie posiłku (z czym łączy się przygotowanie opału) przez pracownika delegowanego nie wiąże się bezpośrednio z faktycznym wykonywaniem pracy, ale czynność ta jest niezbędna do możliwości wykonywania przez niego zadań, dla których został wydelegowany. Taka więc czynność (przygotowanie posiłku) pozostaje w związku z delegacją i jest w istocie wykonywaniem polecenia zakładu pracy (wyrok SN z dnia 10 kwietnia 1974 r., III URN 5/74, OSNC 1975, nr 3, poz. 44);
–wypadek, jakiemu uległ pracownik w czasie podróży służbowej, nie traktuje się jako zrównanego z wypadkiem przy pracy tylko wtedy, gdy postępowanie pracownika nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań (wyrok SN z dnia 6 grudnia 1990 r. II PRN 10/90, PiZS 1991, nr 4, poz. 62);
–w warunkach wielomiesięcznej podróży morskiej, zejście ze statku w czasie wolnym od pracy, w celach wypoczynkowych nie tylko nie wymaga zgody przełożonego, ale nie może być uznane za zerwanie związku z ta podróżą. Ponadto sąd stwierdził, że na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia, że marynarz, który poniósł śmierć w nieznanych okolicznościach, na terenie portu po godzinach służby, swoim nagannym zachowaniem zerwał związek z podróżą morską (służbową) (wyrok SN z dnia 13 maja 1997 r., II UKN 98/97, OSNAPiUS 1998, nr 4, poz. 132);
–udział pracownika będącego w podróży służbowej w części rekreacyjnej przewidzianego spotkania pozostaje w związku funkcjonalnym z pracą. Dlatego wypadek, jakiego doznaje pracownik w czasie takiego spotkania, podlega ochronie prawnej (wyrok SN z dnia 8 października 1999 r., II UKN 545/98, PiZS 2000, nr 6, poz. 42- 43).
