Praca w przestrzeniach zamkniętych i niebezpiecznych jest związana z wieloma poważnymi zagrożeniami dla zdrowia i życia pracowników.
Do głównych należą zatrucia lub uduszenia w wyniku kontaktu z gazami trującymi lub przebywania w atmosferze pozbawionej wystarczającej ilości tlenu.
Ważne jest więc właściwe przygotowanie takich prac, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pracy oraz stosowanych zabezpieczeń.
Przestrzenie zamknięte cechują się ograniczonymi możliwościami wejścia i wyjścia oraz niewystarczającą wentylacją naturalną.
Nie są przeznaczone do ciągłego przebywania w nich ludzi.
Przestrzenie zamknięte to głównie: kanały ściekowe i burzowe, studnie, studzienki kanalizacyjne, szamba, urządzenia i tunele technologiczne, rurociągi, zbiorniki produkcyjne, kotły itp., do których wejście odbywa się przez włazy lub otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione.
Do przestrzeni niebezpiecznych zaliczamy otwarte obiekty technologiczne oczyszczalni ścieków i przepompowni, osadniki, kraty, otwarte komory fermentacyjne, w których ze względu na prowadzone procesy mogą występować bezpośrednie zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzi i do których wejście odbywa się przez włazy lub otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione.
Prace w przestrzeniach zamkniętych i innych przestrzeniach niebezpiecznych (zbiornikach) są zaliczane do prac szczególnie niebezpiecznych, których organizowanie wiąże się z koniecznością realizacji określonych obowiązków w zakresie bhp przez pracodawcę.
Stosownie do § 81 r.b.h.p. lex-dz-u-2003-169-1650-t-j-ogolne-przepisy-2 pracodawca organizujący prace szczególnie niebezpieczne powinien określić szczegółowe wymagania bhp przy wykonywaniu tych prac oraz zapewnić:
1) stały nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób;
2) odpowiednie środki zabezpieczające;
3) instruktaż pracowników obejmujący co najmniej:
– imienny podział pracy,
– kolejność wykonywania zadań,
– wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.
Zbiorniki stanowią obszary szczególnego nadzoru, ze względu na występujące tam zagrożenia.
Podczas wykonywania prac w przestrzeniach zamkniętych pracodawca ma obowiązek zapewnić stały nadzór.
Osoba wydająca polecenie wykonania takiej pracy powinna sprawdzić, czy przygotowania organizacyjne i techniczne zapewniają bezpieczeństwo pracownikom podczas wykonywania pracy.
Bezpośrednio przed przystąpieniem pracowników do pracy w zbiorniku osoba kierująca pracownikami jest obowiązana poinformować ich o:
– zakresie pracy, jaką mają wykonać,
– rodzaju zagrożeń, jakie mogą wystąpić,
– niezbędnych środkach ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz o sposobie ich stosowania,
– sposobie sygnalizacji między pracującymi wewnątrz zbiornika a asekurującymi ich na zewnątrz zbiornika,
– postępowaniu w razie wystąpienia zagrożenia.
Zatem przed przystąpieniem do pracy pracownicy powinni przejść swego rodzaju instruktaż stanowiskowy, w trakcie którego powinny zostać omówione kwestie kolejności wykonania prac i podziału obowiązków.
Pracownik powinien zostać zapoznany z bezpieczną obsługą urządzeń używanych podczas wykonywania pracy (na podstawie instrukcji), rodzajami zagrożeń, jakie mogą wystąpić podczas pracy, oraz kwestiami związanymi z używaniem środków bezpieczeństwa, sposobem porozumiewania się między pracownikami. Należy również omówić postępowanie podczas sytuacji awaryjnych.
Ważne!
W okresie stanu epidemii związanej z COVID-19 wskazany obowiązek przeszkolenia powinien być realizowane. Zwolnienie z obowiązku przeprowadzania szkoleń określone w art. 12e ust. 2 u.s.r.c. ust szczepionkowa nie ma w tym zakresie zastosowania.
Pracownicy przystępujący do pracy w zbiorniku powinni uzyskać pisemne pozwolenie na wykonywanie prac niebezpiecznych.
Nawet krótkotrwałe prace w zbiornikach, kanałach, studniach, studzienkach kanalizacyjnych, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych zamkniętych przestrzeniach, do których wejście odbywa się przez włazy lub otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione, związane ze zwykłą ich eksploatacją, muszą być bezwzględnie poprzedzone poleceniem pisemnym zezwalającym na ich wykonywanie.
W przypadku pisemnych poleceń dotyczących pracy w zbiornikach przepisy r.b.h.p. nie określają, co powinno zawierać pisemne polecenie, dopuszczając tym samym, aby wymagania w tym zakresie określił samodzielnie pracodawca.
Pracownik lub pracownicy wykonujący pracę wewnątrz zbiornika powinni być asekurowani co najmniej przez jedną osobę znajdującą się na zewnątrz.
Osoba asekurująca powinna być w stałym kontakcie z pracownikami znajdującymi się wewnątrz zbiornika oraz mieć możliwość niezwłocznego powiadomienia innych osób mogących, w razie potrzeby, niezwłocznie udzielić pomocy.
Zarówno pracownik wykonujący pracę w zbiorniku, jak i pracownik asekurujący powinni być wyposażeni w odpowiednie środki ochrony indywidualnej.
Przy czym wyposażenie w środki ochrony indywidualnej osoby asekurującej powinno być takie, jak wyposażenie pracowników wchodzących do wnętrza zbiornika. Pracownicy powinni być wyposażeni w szczególności w:
– szelki bezpieczeństwa z linką umocowaną do odpowiednio wytrzymałego elementu konstrukcji zewnętrznej,
– hełm ochronny i odzież ochronną,
– sprzęt izolujący ochronny układu oddechowego.
Przepisy r.b.h.p. dopuszczają niestosowanie ochrony układu oddechowego wyłącznie w warunkach, gdy zawartość tlenu w powietrzu zbiornika wynosi co najmniej 18% oraz gdy w powietrzu tym nie występują substancje szkodliwe dla zdrowia w stężeniu przekraczającym najwyższe dopuszczalne stężenia czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ani nie istnieje niebezpieczeństwo ich wystąpienia podczas przebywania pracownika w zbiorniku.
Decyzję o niestosowaniu przez pracowników ochrony układu oddechowego w związku ze spełnieniem powyżej wskazanych warunków może podjąć jedynie osoba kierująca pracownikami.
Przed przystąpieniem do pracy w zbiorniku należy przygotować stanowisko pracy, w tym:
– zbiornik należy opróżnić i wstępnie oczyścić przez przemycie, przedmuchanie parą lub gazem obojętnym oraz przedmuchanie powietrzem; przedmuchiwanie zbiornika tlenem jest niedopuszczalne (nie dotyczy przygotowania kanału do wykonywania w nim pracy),
– jeżeli praca w zbiorniku może być związana z zagrożeniem pożarowym, to należy stosować niezbędne środki ochrony przeciwpożarowej,
– należy odłączyć dopływ do zbiornika materiałów, substancji i czynników z innych zbiorników, przewodów, aparatury itp. (nie dotyczy przygotowania kanału i studzienki kanalizacyjnej),
– znajdujące się we wnętrzu zbiornika grzejniki, urządzenia ruchome i inne mogące stworzyć zagrożenie należy odłączyć od źródeł zasilania,
– na czas trwania prac w zbiorniku należy wyłączyć z ruchu lub unieruchomić tory kolejowe, zwrotnice, przenośniki, miejsca zsypu itp., znajdujące się nad zbiornikiem,
– bezpośrednio przed przystąpieniem do pracy wewnątrz zbiornika powietrze w zbiorniku należy zbadać na zawartość tlenu oraz gazów i par substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne,
– temperatura powietrza w zbiorniku nie powinna się różnić od temperatury otoczenia o więcej niż 5oC (5 K),
– należy zapewnić niezbędne środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.
Dodatkowo, przed wykonywaniem prac w kanale lub studzience, należy przewietrzyć dany odcinek kanału, pozostawiając otwarte włazy, oraz wyłączyć ten odcinek kanalizacyjny, a jeżeli to nie jest możliwe – maksymalnie ograniczyć spływ ścieków.
W czasie przebywania pracowników wewnątrz zbiornika:
– wszystkie włazy powinny być otwarte, a jeżeli nie jest to wystarczające do utrzymania wymaganych parametrów powietrza w zbiorniku, to należy w tym czasie stosować stały nadmuch powietrza,
– wnętrze zbiornika powinno być oświetlone przy użyciu źródła światła elektrycznego o bezpiecznym napięciu,
– transport narzędzi, innych przedmiotów i materiałów wewnątrz zbiornika powinien odbywać się w sposób niestwarzający zagrożeń i uciążliwości dla zatrudnionych tam pracowników.
Dodatkowo, jeżeli istnieje możliwość powstania stężeń wybuchowych w zbiorniku, należy zastosować środki zapobiegające wybuchowi.
Natomiast jeżeli praca ma być wykonana wewnątrz zbiornika zawierającego materiały płynne lub sypkie, w którym istnieje możliwość utonięcia lub zasypania pracownika – niezależnie od zabezpieczenia odpowiednimi środkami ochrony indywidualnej, pracownik powinien być opuszczany do wnętrza na pomoście lub innym urządzeniu umożliwiającym bezpieczne wykonanie pracy.
Jeśli podczas wykonywania prac w przestrzeniach zamkniętych pracodawca nie zapewnił stałego nadzoru wówczas pracownicy nie mogą wykonywać prac w przestrzeniach zamkniętych z uwagi na bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia.
