HAŁAS – to pojęcie określające niekorzystne oddziaływania dźwięków złożonych o różnej częstotliwości. Według Polskiej Normy hałasem jest dźwięk o dowolnym charakterze akustycznym, niepożądany w danych warunkach i przez daną osobę.
Hałas definiujemy jako wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, szkodliwe lub dokuczliwe dla człowieka dźwięki, wpływające na jego samopoczucie i zdrowie.
Hałas szkodliwy- wywołuje trwałe skutki w organizmie człowieka.
Hałas uciążliwy- nie wywołuje trwałych skutków w organizmie, utrudnia jednak wykonywanie określonych czynności. Do pomiarów hałasu używane są sonometry i spektrometry akustyczne. Ich działanie opiera się na pomiarze ciśnienia akustycznego.
Typy hałasu
W związku z podziałem dźwięków na trzy różne grupy, wyróżniamy trzy typy hałasu:
hałas infradźwiękowy– wywołany falami o częstotliwości drgań poniżej 40Hz, nie jest on słyszalny dla ucha
hałas słyszalny– wywołują go dźwięki o cyklu drgań 40-20 000Hz, a więc mieszczące się w zakresie słyszalności ucha człowieka
hałas ultradźwiękowy– związany z falami powyżej 20 000Hz, również niesłyszalny przez człowieka
Źródła hałasu
Wśród źródeł hałasu wyróżniamy:
mechaniczne (np. hałas wywołany przez maszyny i urządzenia o napędzie mechanicznym, elektrycznym, pneumatycznym),
aerodynamiczne i hydrodynamiczne (np. ruch gazów i cieczy w rurociągach, wentylatorach itp.),
technologiczne (np. hałas wywołany zmianą spójności materiału, jak kruszenie, łamanie itp.)
Szkodliwe lub uciążliwe skutki hałasu zleżą od:
– natężenia hałasu
– poziomu ekspozycji
– rodzaju źródeł hałasu
– relacji między człowiekiem a źródłem hałasu
Intensywność( natężenie) hałasu oznacza się w jednostkach zwanych decybelami(dB). Podstawowymi pojęciami fizycznymi służącymi do charakterystyki dźwięków są:
– ciśnienie akustyczne– tj. przyrost ciśnienia środowiska ponad ciśnienie statyczne, które powstaje w wyniku powstawania i rozchodzenia się dźwięku
– natężenie akustyczne– tj. ilość energii pola przenikającej w jednostce czasu przez powierzchnię prostopadłą do kierunku rozprzestrzeniania się fali
– moc akustyczna– tj. ilość energii wypromieniowanej przez źródło dźwięku w jednostce czasu liczone w watach.
Poziom dźwięku wyrażony w decybelach będzie określał stosunek mocy akustycznej lub natężenia dźwięku albo ciśnienia akustycznego do wartości progu słyszalności, wyrażony w skali logarytmicznej. Stosowanie tej skali pozwala z jednej strony na podawanie niskich wartości poziomów dźwięku wyrażonych w decybelach, z drugiej jednak strony nie pozwala na określenie rzeczywistego narażenia pracownika.
NIEKTÓRE ŹRÓDŁA HAŁASU ORAZ JEGO NATĘŻENIE POZIOM HAŁASU WYTWARZANY PRZEZ TRANSPORT
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Najgłośniejszy niepozorny ptaszek śpiewa z natężeniem 120dB
POZIOMY DŹWIĘKÓW W ŻYCIU CODZIENNYM
| 10 | Szmer liści, chodzenie po dywanie |
| 20 | Szept, cisza w ogrodzie, chodzenie po parkiecie |
| 40 | Szmery w mieszkaniu, rwanie papieru |
| 40-80 | Muzyka z radia w mieszkaniu |
| 60-70 | Głośna rozmowa |
| 100 | Pociąg pospieszny w odległości 3,5 m |
Szkodliwe działanie hałasu – wpływ hałasu na narząd słuchu
Szkodliwe działanie hałasu polega przede wszystkim na uszkodzeniu narządu słuchu. Uszkodzenia te mogą występować w postaci osłabienia słuchu bądź głuchoty.
Wielkość uszkodzeń jest uzależniona od:
– natężenia dźwięku
– częstotliwości
– czasu pracy(ekspozycji na hałas)
– wrażliwości osobniczej
– wieku pracownika
Leczenie osłabienia słuchu spowodowanego hałasem jest w zasadzie bezskuteczne, gdyż nie można odtworzyć zniszczonych komórek zmysłowych. Dlatego tak duże znaczenie ma
zwalczanie hałasu i ochrona narządu słuchu. Hałas zmniejsza możliwości skupiania uwagi, co powoduje upośledzenie sprawności wykonywania prac umysłowych o ok.60%, a fizycznych o ok.30%.
Działanie pozasłuchowe hałasu
Hałas poza oddziaływaniem szkodliwym na narząd słuchu, prowadzącym z czasem do zawodowego uszkodzenia słuchu, powoduje rozmaite zaburzenia funkcjonalne np:
– męczy wzrok
– pogarsza adaptację do ciemności i postrzeganie barw
– powoduje występowanie zjawisk stresowych
– prowadzi do nadmiernej pobudliwości, stanów depresji, zmęczenia i przemęczenia
Pod wpływem tych zaburzeń rozwija się zespół rzekomo nerwicowy manifestujący się:
– bólami głowy
– bezsennością
– drażliwością
– dolegliwościami narządów wewnętrznych
– ubytkiem wagi
Zaburzenia te pojawiają się podczas trwania hałasu i zwykle ustępują po jego ustaniu, przy czym proces cofania się zmian trwa tym dłużej, im dłużej dana osoba podlegała działaniu hałasu. Wrażliwość na hałas zwiększa się podczas snu. U śpiącego człowieka wystarcza głośność 40-50dB do wywołania wyraźnej reakcji, także wówczas, gdy człowiek ten się nie przebudzi.
Zwalczanie hałasu
Rozwiązanie tego problemu wymaga ścisłego współdziałania wielu specjalistów, zwłaszcza technologów, konstruktorów maszyn i pojazdów, urbanistów, architektów, akustyków i lekarzy.
Metody i sposoby techniczne:
– wykorzystanie lub tworzenie odpowiedniego układu zieleni jako ekranu dźwiękochłonnego
– dobór mało hałaśliwej technologii, mało hałaśliwych maszyn, urządzeń i instalacji oraz środków transportu
– zastosowanie obudowy dźwiękochłonnej na hałaśliwych maszynach i urządzeniach
– dobór odpowiedniej konstrukcji budynków i innych obiektów budowlanych
Metody i sposoby administracyjno – prawne:
– ustawy, zarządzenia, przepisy, rozporządzenia w sprawie ochrony środowiska przed hałasem i wibracją
– normy, normatywy
– odpowiednia organizacja pracy i ruchu
Obowiązki pracodawcy w przypadku zagrożenia hałasem
– pracodawca dokonuje pomiarów wielkości charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne oraz porównuje wyniki pomiarów z wartościami NDN i wartościami progów działania
– pracodawca oznacza znakami bezpieczeństwa miejsca pracy, w których wielkości charakteryzujące hałas przekraczają wartości NDN
– narażenie indywidualne pracownika na hałas nie może przekroczyć wartości NDN
– pracodawca zapewnia pracownikom narażonym na działanie hałasu informacje i szkolenie w zakresie odnoszącym się do wyników oceny ryzyka zawodowego
– w pomieszczeniach przeznaczonych na odpoczynek pracownika poziom hałasu nie może przekraczać wartości dopuszczalnych, określonych w Polskiej Normie dla pomieszczeń administracyjno- biurowych.
Profilaktyka
Szkodliwemu oddziaływaniu hałasu na organizm można zapobiegać poprzez:
– eliminację źródła hałasu lub zmniejszanie natężenia hałasu(wybór właściwych technologii, robotyzację, automatyzację, wymianę maszyn i urządzeń powodujących nadmierny hałas)
-ograniczenie rozprzestrzeniania się hałasu(stosowanie izolacji akustycznych stanowisk pracy, obudowy źródeł hałasu)
– zmniejszanie czasu ekspozycji na hałas(ograniczenia przebywania pracowników w hałasie)
– stosowanie ochron osobistych słuchu(doraźne zabezpieczenie pracowników)
Hałas jest najczęściej występującym, szkodliwym czynnikiem wpływającym na organizm ludzki. Dociera do nas zarówno w miejsca życia, jak i w środowisku pracy. Zasięg zanieczyszczenia hałasem jest olbrzymi i obejmuje prawie każdego człowieka. W chwili obecnej jest to problem o zasięgu ogólnospołecznym.
HAŁAS INFRADŹWIĘKOWY
Hałasem infradźwiękowym nazywamy hałas, w którego widmie występują składowe o częstotliwościach infradźwiękowych od 2 do 20 Hz. Obecnie w literaturze coraz powszechniej używa się pojęcia hałas niskoczęstotliwościowy, które obejmuje zakres częstotliwości od około 10 Hz do 250 Hz.
Infradźwięki wbrew powszechnemu mniemaniu o ich niesłyszalności, są odbierane w organizmie specyficzną drogą słuchową (głównie przez narząd słuchu). Słyszalność ich zależy od poziomu ciśnienia akustycznego. Infradźwięki to dźwięki lub hałas, którego widmo częstotliwości zawarte jest głównie w zakresie od 1 do 20 Hz. Ich naturalnymi źródłami są na przykład wodospady, wiatry, burze czy wzburzone morze. W środowisku pracy najczęstszym źródłem emisji hałasu infradźwiękowego są środki transportu (samochody, tramwaje, autobusy, lokomotywy, helikoptery, promy, kutry) i niektóre maszyny oraz urządzenia przemysłowe.
Hałas niskoczęstotliwościowy, w tym infradźwiękowy, odbierany jest przez człowieka zarówno drogą słuchową, jak i przez receptory wibracji rozłożone na całym ciele. Dominującym efektem wpływu infradźwięków na organizm w warunkach ekspozycji zawodowej jest ich działanie uciążliwe, występujące już przy niewielkich przekroczeniach progu słyszenia.
Stwierdzono jednak dużą zmienność osobniczą w zakresie percepcji słuchowej infradźwięków, szczególnie dla najniższych częstotliwości. Progi słyszenia infradźwięków są tym wyższe, im niższa jest ich częstotliwość i wynoszą na przykład: dla częstotliwości 6 ÷ 8 Hz około 100 dB, a dla częstotliwości 12 ÷ 16 Hz około 90 dB.
Poza specyficzną drogą słuchową infradźwięki są odbierane przez receptory czucia wibracji. Progi tej percepcji znajdują się o 20 ÷ 30 dB wyżej niż progi słyszenia.
Gdy poziom ciśnienia akustycznego przekracza wartość 140 – 150 dB, infradźwięki mogą powodować trwałe, szkodliwe zmiany w organizmie. Możliwe jest występowanie zjawiska rezonansu struktur i narządów wewnętrznych organizmu, subiektywnie odczuwane już od 100 dB jako nieprzyjemne uczucie wewnętrznego wibrowania.
Jest to obok ucisku w uszach jeden z najbardziej typowych objawów stwierdzonych przez osoby narażone na infradźwięki. Jednak dominującym efektem wpływu infradźwięków na organizm w ekspozycji zawodowej, jest ich działanie uciążliwe, występujące już przy niewielkich przekroczeniach progu słyszenia.
Działanie to charakteryzuje się subiektywnie określonymi stanami nadmiernego zmęczenia, dyskomfortu, senności, zaburzeniami równowagi,sprawności psychomotorycznej oraz zaburzeniami funkcji fizjologicznych.
Obiektywnym potwierdzeniem tych stanów są zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, charakterystyczne dla obniżenia stanu czuwania, (co jest szczególnie niebezpieczne np. u operatorów maszyn i kierowców pojazdów).
Głównym źródłem hałasu infradźwiękowego w środowisku pracy są: maszyny przepływowe niskoobrotowe (sprężarki, wentylatory, silniki), urządzenia energetyczne (młyny, kotły, kominy), piece hutnicze (zwłaszcza piece elektryczne łukowe) oraz urządzenia odlewnicze (formierki, kraty wstrząsowe), środki transportu, a ostatnio także elektrownie wiatrowe.
Źródła hałasu infradźwiękowego występują również w środowisku pracy biurowej (urządzenia systemu klimatyzacji i wentylacji, dźwigi, urządzenia sieci informatycznej, hałas docierający z zewnątrz – głownie pochodzący od ruchu komunikacyjnego).
Zgodnie z PN-N-01338 hałas infradźwiękowy na stanowiskach pracy jest charakteryzowany przez:
– równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G odniesiony do 8-godzinnego dobowego lub do przeciętnego tygodniowego, określonego w kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy (wyjątkowo w przypadku oddziaływania hałasu infradźwiękowego na organizm człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych dniach w tygodniu)
– równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G w czasie pobytu pracownika na stanowisku pracy.
Tabela – Wartości dopuszczalne hałasu infradźwiękowego stanowiące kryterium uciążliwości wg PN-N-01338, podane są w tabeli
| Oceniana wielkość | Wartość dopuszczalna |
| Równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G odniesiony do 8-godzinnego, dobowego lub do przeciętnego tygodniowego, określonego w kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, dB | 102 |
| Równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G w czasie pobytu pracownika na stanowisku do wykonywania prac koncepcyjnych, dB | 86 |
W przypadku stanowisk pracy młodocianych i kobiet w ciąży obowiązują inne wartości dopuszczalne.
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, nie wolno zatrudniać kobiet w ciąży w warunkach narażenia na hałas infradźwiękowy, którego równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G, odniesiony do 8-godzinnego dobowego, określonego w kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy przekracza wartość 86 dB.
