Strona główna Hałas ZAGROŻENIA NA STANOWISKU PRACY – HAŁAS

ZAGROŻENIA NA STANOWISKU PRACY – HAŁAS

4729
0

HAŁAS – to pojęcie określające niekorzystne oddziaływania dźwięków złożonych o różnej częstotliwości. Według Polskiej Normy hałasem jest dźwięk o dowolnym charakterze akustycznym, niepożądany w danych warunkach i przez daną osobę.

Hałas definiujemy jako wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, szkodliwe lub dokuczliwe dla człowieka dźwięki, wpływające na jego samopoczucie i zdrowie.

Hałas szkodliwy- wywołuje trwałe skutki w organizmie człowieka.

Hałas uciążliwy- nie wywołuje trwałych skutków w organizmie, utrudnia jednak wykonywanie określonych czynności. Do pomiarów  hałasu  używane są sonometry i spektrometry akustyczne. Ich działanie opiera się na pomiarze ciśnienia akustycznego.

Typy hałasu
W związku z podziałem  dźwięków na trzy różne grupy, wyróżniamy trzy typy hałasu:

hałas infradźwiękowy– wywołany falami o częstotliwości drgań poniżej 40Hz, nie jest on słyszalny dla ucha

hałas słyszalny– wywołują go dźwięki o cyklu drgań 40-20 000Hz, a więc mieszczące się w zakresie słyszalności ucha człowieka

hałas ultradźwiękowy– związany z falami powyżej 20 000Hz, również niesłyszalny przez człowieka

Źródła hałasu
Wśród źródeł hałasu wyróżniamy:

mechaniczne (np. hałas wywołany przez maszyny i urządzenia o napędzie mechanicznym, elektrycznym, pneumatycznym),

aerodynamiczne i hydrodynamiczne (np. ruch gazów i cieczy w rurociągach, wentylatorach itp.),

technologiczne (np. hałas  wywołany zmianą spójności materiału, jak kruszenie, łamanie itp.)

Szkodliwe lub uciążliwe skutki hałasu zleżą od:

– natężenia hałasu

– poziomu ekspozycji

– rodzaju źródeł hałasu
– relacji między człowiekiem a źródłem hałasu

 Intensywność( natężenie) hałasu oznacza się w jednostkach zwanych decybelami(dB). Podstawowymi pojęciami fizycznymi służącymi do charakterystyki dźwięków są:

ciśnienie akustyczne– tj. przyrost ciśnienia środowiska ponad  ciśnienie  statyczne, które powstaje w wyniku powstawania i rozchodzenia się dźwięku
natężenie akustyczne– tj. ilość energii pola przenikającej w jednostce czasu przez powierzchnię prostopadłą do kierunku rozprzestrzeniania się fali
moc akustyczna– tj. ilość energii wypromieniowanej przez źródło dźwięku w jednostce czasu liczone w watach.
Poziom dźwięku wyrażony w decybelach będzie określał stosunek mocy akustycznej lub natężenia dźwięku albo ciśnienia akustycznego do wartości progu słyszalności, wyrażony w skali logarytmicznej. Stosowanie tej skali pozwala z jednej strony na podawanie niskich wartości poziomów dźwięku wyrażonych w decybelach, z drugiej jednak strony nie pozwala   na określenie rzeczywistego narażenia pracownika.

NIEKTÓRE ŹRÓDŁA HAŁASU ORAZ JEGO NATĘŻENIE          POZIOM HAŁASU WYTWARZANY PRZEZ TRANSPORT

 

Źródło hałasu Natężenie (dB)  Źródło hałasu Natężenie (dB)
Szczekanie psa 86 Motocykl 75-90
Pisanie na maszynie 65-75 Samochód osobowy 65-75
Telewizor 90-110 Samochód ciężarowy 80-95
Cicha ulica 60-70 Tramwaj 60-75
Ruchliwa ulica 70-75 Traktor 90-100
Dworzec autobusowy 75-85 Samolot 80-130

Najgłośniejszy niepozorny ptaszek śpiewa z natężeniem 120dB

POZIOMY DŹWIĘKÓW W ŻYCIU CODZIENNYM

10 Szmer liści, chodzenie po dywanie
20 Szept, cisza w ogrodzie, chodzenie po parkiecie
40 Szmery w  mieszkaniu, rwanie papieru
40-80 Muzyka z radia w mieszkaniu
60-70 Głośna rozmowa
100 Pociąg pospieszny w odległości 3,5 m

Szkodliwe działanie hałasu – wpływ hałasu na narząd słuchu

Szkodliwe działanie hałasu  polega przede wszystkim na uszkodzeniu narządu słuchu. Uszkodzenia te mogą występować w postaci osłabienia słuchu bądź głuchoty.
Wielkość uszkodzeń jest uzależniona od:

– natężenia dźwięku
– częstotliwości
– czasu pracy(ekspozycji na hałas)
– wrażliwości osobniczej
– wieku pracownika

Leczenie osłabienia słuchu spowodowanego hałasem jest w zasadzie  bezskuteczne, gdyż nie można odtworzyć zniszczonych komórek zmysłowych. Dlatego tak duże znaczenie ma
zwalczanie hałasu i ochrona narządu słuchu. Hałas zmniejsza możliwości skupiania uwagi, co powoduje upośledzenie sprawności wykonywania prac umysłowych o ok.60%, a fizycznych o ok.30%.
Działanie pozasłuchowe hałasu
Hałas poza oddziaływaniem szkodliwym na narząd słuchu, prowadzącym z czasem do zawodowego uszkodzenia słuchu, powoduje rozmaite zaburzenia funkcjonalne np:
– męczy wzrok
– pogarsza adaptację do ciemności i postrzeganie barw
– powoduje występowanie zjawisk stresowych
– prowadzi do nadmiernej pobudliwości, stanów depresji, zmęczenia i przemęczenia

Pod wpływem tych zaburzeń rozwija się zespół rzekomo nerwicowy manifestujący się:
– bólami głowy
– bezsennością
– drażliwością
– dolegliwościami narządów wewnętrznych
– ubytkiem wagi

Zaburzenia te pojawiają się podczas trwania hałasu i zwykle ustępują po jego ustaniu, przy czym proces cofania się zmian trwa tym dłużej, im dłużej dana osoba podlegała działaniu hałasu. Wrażliwość na hałas zwiększa się podczas snu. U śpiącego człowieka wystarcza głośność 40-50dB do wywołania wyraźnej reakcji, także wówczas, gdy człowiek ten się nie przebudzi.

Zwalczanie hałasu
Rozwiązanie tego problemu wymaga ścisłego współdziałania wielu specjalistów, zwłaszcza technologów, konstruktorów maszyn i pojazdów, urbanistów, architektów, akustyków i lekarzy.
Metody i sposoby techniczne:
– wykorzystanie lub tworzenie odpowiedniego układu zieleni jako ekranu dźwiękochłonnego
– dobór mało hałaśliwej technologii, mało hałaśliwych maszyn, urządzeń i instalacji oraz     środków transportu
– zastosowanie obudowy dźwiękochłonnej na hałaśliwych maszynach i urządzeniach
– dobór odpowiedniej konstrukcji budynków i innych obiektów budowlanych
Metody i sposoby administracyjno – prawne:
– ustawy, zarządzenia, przepisy, rozporządzenia w sprawie ochrony środowiska przed hałasem i wibracją
– normy, normatywy
– odpowiednia organizacja pracy i ruchu

 

Obowiązki pracodawcy w przypadku zagrożenia hałasem

– pracodawca dokonuje pomiarów wielkości charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne oraz porównuje wyniki pomiarów z wartościami NDN i wartościami progów działania

– pracodawca oznacza znakami bezpieczeństwa miejsca pracy, w których wielkości charakteryzujące hałas przekraczają wartości NDN

– narażenie indywidualne pracownika na hałas nie może przekroczyć wartości NDN

– pracodawca zapewnia pracownikom narażonym na działanie hałasu informacje i szkolenie w zakresie odnoszącym się do wyników oceny ryzyka zawodowego

– w pomieszczeniach przeznaczonych na odpoczynek pracownika poziom hałasu nie może przekraczać wartości dopuszczalnych, określonych w Polskiej Normie dla pomieszczeń administracyjno- biurowych.

Profilaktyka

Szkodliwemu oddziaływaniu hałasu na organizm można zapobiegać poprzez:

– eliminację źródła hałasu lub zmniejszanie natężenia hałasu(wybór właściwych technologii, robotyzację, automatyzację, wymianę maszyn i urządzeń powodujących nadmierny hałas)

-ograniczenie rozprzestrzeniania się hałasu(stosowanie izolacji akustycznych stanowisk pracy, obudowy źródeł hałasu)

– zmniejszanie czasu ekspozycji na hałas(ograniczenia przebywania pracowników w hałasie)

– stosowanie ochron osobistych słuchu(doraźne zabezpieczenie pracowników)

Hałas jest najczęściej występującym, szkodliwym czynnikiem wpływającym na organizm ludzki. Dociera do nas zarówno w miejsca życia, jak i w środowisku pracy. Zasięg zanieczyszczenia hałasem jest olbrzymi i obejmuje prawie każdego człowieka. W chwili obecnej jest to problem o zasięgu ogólnospołecznym.

HAŁAS INFRADŹWIĘKOWY

Hałasem infradźwiękowym  nazywamy hałas, w którego widmie występują składowe o częstotliwościach infradźwiękowych od 2 do 20 Hz. Obecnie w literaturze coraz powszechniej używa się pojęcia hałas niskoczęstotliwościowy, które obejmuje zakres częstotliwości od około 10 Hz do 250 Hz.

Infradźwięki wbrew powszechnemu mniemaniu o ich niesłyszalności, są odbierane w organizmie specyficzną drogą słuchową (głównie przez narząd słuchu). Słyszalność ich zależy od poziomu ciśnienia akustycznego. Infradźwięki to dźwięki lub hałas, którego widmo częstotliwości zawarte jest głównie w zakresie od 1 do 20 Hz. Ich naturalnymi źródłami są na przykład wodospady, wiatry, burze czy wzburzone morze. W środowisku pracy najczęstszym źródłem emisji hałasu infradźwiękowego są środki transportu (samochody, tramwaje, autobusy, lokomotywy, helikoptery, promy, kutry) i niektóre maszyny oraz urządzenia przemysłowe.

Hałas niskoczęstotliwościowy, w tym infradźwiękowy, odbierany jest przez człowieka zarówno drogą słuchową, jak i przez receptory wibracji rozłożone na całym ciele. Dominującym efektem wpływu infradźwięków na organizm w warunkach ekspozycji zawodowej jest ich działanie uciążliwe, występujące już przy niewielkich przekroczeniach progu słyszenia.

Stwierdzono jednak dużą zmienność osobniczą w zakresie percepcji słuchowej infradźwięków, szczególnie dla najniższych częstotliwości. Progi słyszenia infradźwięków są tym wyższe, im niższa jest ich częstotliwość i wynoszą na przykład: dla częstotliwości 6 ÷ 8 Hz około 100 dB, a dla częstotliwości 12 ÷ 16 Hz około 90 dB.

Poza specyficzną drogą słuchową infradźwięki są odbierane przez receptory czucia wibracji. Progi tej percepcji znajdują się o 20 ÷ 30 dB wyżej niż progi słyszenia.

Gdy poziom ciśnienia akustycznego przekracza wartość 140 – 150 dB, infradźwięki mogą powodować trwałe, szkodliwe zmiany w organizmie. Możliwe jest występowanie zjawiska rezonansu struktur i narządów wewnętrznych organizmu, subiektywnie odczuwane już od 100 dB jako nieprzyjemne uczucie wewnętrznego wibrowania.

Jest to obok ucisku w uszach jeden z najbardziej typowych objawów stwierdzonych przez osoby narażone na infradźwięki. Jednak dominującym efektem wpływu infradźwięków na organizm w ekspozycji zawodowej, jest ich działanie uciążliwe, występujące już przy niewielkich przekroczeniach progu słyszenia.

Działanie to charakteryzuje się subiektywnie określonymi stanami nadmiernego zmęczenia, dyskomfortu, senności, zaburzeniami równowagi,sprawności psychomotorycznej oraz zaburzeniami funkcji fizjologicznych.

Obiektywnym potwierdzeniem tych stanów są zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, charakterystyczne dla obniżenia stanu czuwania, (co jest szczególnie niebezpieczne np. u operatorów maszyn i kierowców pojazdów).

Głównym źródłem hałasu infradźwiękowego w środowisku pracy są: maszyny przepływowe niskoobrotowe (sprężarki, wentylatory, silniki), urządzenia energetyczne (młyny, kotły, kominy), piece hutnicze (zwłaszcza piece elektryczne łukowe) oraz urządzenia odlewnicze (formierki, kraty wstrząsowe), środki transportu, a ostatnio także elektrownie wiatrowe.

Źródła hałasu infradźwiękowego występują również w środowisku pracy biurowej (urządzenia systemu klimatyzacji i wentylacji, dźwigi, urządzenia sieci informatycznej, hałas docierający z zewnątrz – głownie pochodzący od ruchu komunikacyjnego).

 

Zgodnie z PN-N-01338 hałas infradźwiękowy na stanowiskach pracy jest charakteryzowany przez:

– równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G odniesiony do 8-godzinnego dobowego lub do przeciętnego tygodniowego, określonego w kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy (wyjątkowo w przypadku oddziaływania hałasu infradźwiękowego na organizm człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych dniach w tygodniu)

– równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G w czasie pobytu pracownika na stanowisku pracy.

 

Tabela – Wartości dopuszczalne hałasu infradźwiękowego stanowiące kryterium uciążliwości wg PN-N-01338, podane są w tabeli

Oceniana wielkość Wartość dopuszczalna
Równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G odniesiony do 8-godzinnego, dobowego lub do przeciętnego tygodniowego, określonego w kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, dB 102
Równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G w czasie pobytu pracownika na stanowisku do wykonywania prac koncepcyjnych, dB 86

W przypadku stanowisk pracy młodocianych i kobiet w ciąży obowiązują inne wartości dopuszczalne.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, nie wolno zatrudniać kobiet w ciąży w warunkach narażenia na hałas infradźwiękowy, którego równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G, odniesiony do 8-godzinnego dobowego, określonego w kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy przekracza wartość 86 dB.

 

W profilaktyce szkodliwego działania hałasu infradźwiękowego obowiązują takie same wymagania i zasady, jak w przypadku hałasu. Jednakże ochrona przed infradźwiękami jest skomplikowana ze względu na znaczne długości fal infradźwiękowych (17 – 340 m), dla których tradycyjne ściany, przegrody, ekrany i pochłaniacze akustyczne są mało skuteczne.

W niektórych przypadkach fale infradźwiękowe są wzmacniane na skutek rezonansu pomieszczeń, elementów konstrukcyjnych budynków lub całych obiektów.

Do innych rozwiązań zaliczyć można:

– stosowanie tłumików hałasu na wlotach i wylotach powietrza (lub gazu) maszyn przepływowych

– właściwe fundamentowanie (z wibroizolacją) maszyn i urządzeń

– usztywnianie konstrukcji ścian i budynków w przypadku ich rezonansów

– stosowanie dźwiękoszczelnych kabin o ciężkiej konstrukcji (murowanych) dla operatorów maszyn i urządzeń

– stosowanie aktywnych metod redukcji hałasu (związanych z aktywnym pochłanianiem i kompensacją dźwięku).

Ochrona przed hałasem infradźwiękowym
Infradźwięki ze względu na znaczną długość fal są słabo tłumione przez przegrody i powietrze, rozprzestrzeniają się swobodnie na duże odległości, przez co ochrona przed nimi jest znacznie trudniejsza niż przed hałasem słyszalnym. Na ogół wymagane jest każdorazowo indywidualne projektowanie zabezpieczenia.

Ochrona przed narażeniem na hałas infradźwiękowy obejmuje:

metody techniczne, między innymi:

stosowanie tłumików akustycznych w układach dolotowych maszyn przepływowych,

stosowanie specjalnych kabin dla operatorów urządzeń,

usztywnienie konstrukcji ścian pomieszczeń w przypadku wystąpienia rezonansów,

wprowadzenie przegród w pomieszczeniu, gdzie są fale stojące,

stosowanie obudów maszyn i urządzeń,

działania organizacyjne, między innymi skrócenie czasu ekspozycji, rotację pracowników, wprowadzenie dodatkowych przerw w pracy;

profilaktykę leczniczą,

głównie badania lekarskie przed przyjęciem do pracy, które wykluczą zatrudnienie na stanowiskach pracy, na których występuje hałas infradźwiękowy osób, u których stan czynnościowy organizmu odbiega od normy.

Uwaga!
Bardzo nieprzyjemnym efektem oddziaływania hałasu infradźwiękowego o wartości powyżej 130 dB jest uczucie wibrowania narządów wewnętrznych, które może doprowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu komórek, tkanek i narządów, powodując przy poziomach powyżej 160 dB mechaniczne zniszczenie struktur organów. Zjawisko to jest związane z pobudzaniem do drgań organów wewnętrznych, których częstotliwości rezonansowe leżą w tym zakresie.

Hałas ultradźwiękowy

Niektóre z urządzeń takie jak np. zgrzewarki ultradźwiękowe emitują ultradźwięki. Hałas ultradźwiękowy działa szkodliwie na narząd słuchu, a także wpływa ujemnie na układ przedsionkowy, co objawia się bólami i zawrotami głowy, zaburzeniami równowagi i nudnościami. Zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. poz. 1286), lex-dz-u-2005-81-716-szkodliwe-czynniki hałas ultradźwiękowy na stanowiskach pracy jest charakteryzowany przez równoważne poziomy ciśnienia akustycznego w pasmach tercjowych o częstotliwościach środkowych od 10 do 40 kHz odniesione do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub równoważne poziomy ciśnienia akustycznego w pasmach tercjowych o częstotliwościach środkowych od 10 do 40 kHz odniesione do przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, (wyjątkowo w przypadku oddziaływania hałasu ultradźwiękowego na organizm człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych dniach w tygodniu).

Hałas ultradźwiękowy na stanowiskach pracy jest również charakteryzowany przez maksymalne poziomy ciśnienia akustycznego w pasmach tercjowych o częstotliwościach środkowych od 10 do 40 kHz.