Poniżej obok zagadnień ogólnych, takich jak podstawy prawne szkoleń bhp, ich cele i formy, przedstawiono przykładowe programy (ramowy i szczegółowy) instruktażu ogólnego, a także omówiono poszczególne tematy programu szczegółowego.
1.Podstawy prawne szkoleń bhp.
Każdy z nas podejmuje kiedyś pierwszą pracę, z czasem zdarza się także, że przenosimy się do innej, będąc do tego zmuszonym lub działając z własnej inicjatywy.
Z pracą wiążą się nasze prawa i obowiązki. Zgodnie z art. 66 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997 r.
każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p., określający prawa i obowiązki obu stron umowy o pracę, czyli pracodawcy i pracownika.
Zgodnie z art.237 ³k.p lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nowo przyjęty pracownik musi również posiadać dostateczną znajomość przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy niekiedy bywa bagatelizowany.
pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.
Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac oraz wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.
Uwaga!
Od 1.01.2019 r. szkolenie okresowe pracownika nie jest wymagane w przypadku pracownika na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, chyba że z oceny ryzyka wynika, że jest to konieczne.
W przypadku gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajdzie się w grupie działalności, dla której zostanie ustalona wyższa niż trzecia kategoria ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych –
pracodawca jest obowiązany przeprowadzić szkolenie okresowe pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy, licząc od dnia ustalenia wyższej kategorii ryzyka.
Szkolenie okresowe jest również wymagane, gdy z dokonanej oceny ryzyka wynika, że przeprowadzenie szkolenia okresowego pracownika stało się konieczne.
Szkolenie okresowe przeprowadza się w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy, licząc od dnia dokonania oceny ryzyka (art237.³ § 22-24k.p.) lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy
Kodeks pracy identycznie traktuje samego pracodawcę stanowiąc, że pracodawca też jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków.
Jednym z tych obowiązków jest umiejętność skutecznego przeprowadzenia szkolenia pracownika.
Wyjaśnijmy, że obowiązek ten obciąża nie tylko pracodawcę, lecz również kadrę kierowniczą, która powinna umieć sprawnie przeprowadzić instruktaż stanowiskowy,a także służbę bhp, odpowiedzialną za przeprowadzanie szkolenia wstępnego nowo przyjmowanych pracowników.
Pracodawca ma obowiązek, w razie wykonywania pracy na terenie danego zakładu przez pracownika z innej firmy, poinformować zarówno tego pracownika, jak i jego pracodawcę o zagrożeniach dla bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy na tym terenie.
Otrzymanie tych informacji i fakt zapoznania z przepisami, pracownik potwierdza podpisem.
Szkoleniom z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy jest poświęcony rozdział VIII działu dziesiątego k.p.
Zgodnie z art. 237³k.p lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy pracodawcy nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kwalifikacje i umiejętności, wystarczające zwykle do wykonywania zawodu, uzyskuje się podczas nauki lub kursów zawodowych.
Jednak każde nowe miejsce pracy – mimo wykonywania tego samego zawodu – wiąże się ze zmianą warunków jej wykonywania.
Dlatego ustawodawca uznał, że każdy nowo przyjmowany pracownik, zarówno z wykształceniem zawodowym (np. absolwent szkoły zawodowej, technikum lub politechniki), jak i przyuczony do wykonywania danego zawodu (np. spawacz, magazynier) musi być przeszkolony w zakresie znajomości przepisów oraz zasad bhp, a także w zakresie bezpiecznego wykonywania pracy na zajmowanych stanowisku.
Warto podkreślić, iż w k.p. zastrzeżono, że szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.
Szkolenia w zakresie bhp są prowadzone jako szkolenie wstępne i jako szkolenie okresowe.
Programy szkolenia wstępnego oraz szkolenia okresowego, określające szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia, dla poszczególnych grup stanowisk opracowuje pracodawca lub (w porozumieniu z pracodawcą)
– jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie ramowych programów szkolenia.
948639
Programy szkolenia powinny być dostosowane do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia, a ich realizacja powinna zapewnić spełnienie wyżej określonych wymagań.
Ramowe programy szkolenia są określone w załączniku nr 1 do r.s.b.h.p.
Szczegółowe programy szkolenia, na podstawie których były prowadzone aktualne szkolenia pracowników, powinny być przechowywane przez pracodawców, np. do ewentualnej kontroli inspektora pracy.
Należy zauważyć, że szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane jedynie w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę, np. w sytuacji gdy pracownik był zatrudniony na podstawie umowy na czas określony, a następnie obie strony mają zamiar przedłużyć tę umowę.
Szkolenie powinno zapewnić uczestnikom:
1. zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi;
2. poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;
3. nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych i udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi.
3.2.Sposób organizacji szkolenia
Zgodnie z ogólnymi założeniami r.s.b.h.p. szkolenie może być organizowane i prowadzone przez pracodawców lub, na ich zlecenie, przez jednostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy na podstawie przepisów o systemie oświaty.
Jednak w praktyce instruktaż ogólny zwykle przeprowadzany jest przez osobę pełniącą obowiązki służby bhp, a instruktaż stanowiskowy – przez bezpośredniego przełożonego nowo zatrudnionego pracownika.
Zgodnie z r.s.b.h.p. organizator szkolenia – w odniesieniu do instruktażu ogólnego i stanowiskowego jest nim zwykle pracodawca – ma obowiązek zapewnić:
1. programy szczegółowe poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup stanowisk;
2. przeszkolonych instruktorów (najlepiej bezpośrednich przełożonych pracowników) w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego;
3. warunki lokalowe oraz wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia;
4. właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci karty szkolenia wstępnego dla każdego pracownika.
Szkolenie wstępne, realizowane przed rozpoczęciem pracy, jest przeprowadzane w formie instruktażu według szczegółowych programów dostosowanych do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia, opracowanych na podstawie ramowego programu szkolenia podanego w rozporządzeniu.
Programy szkolenia wstępnego określające szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia dla poszczególnych grup stanowisk opracowuje pracodawca lub, w porozumieniu z pracodawcą, jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie ramowych programów szkolenia.
3.3.Instruktaż ogólny
3.3.1.Uwagi wstępne
Instruktaż ogólny powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także z zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
Instruktaż ogólny są obowiązani odbyć, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, nowo zatrudnieni pracownicy, studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką oraz uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.
Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracownik wyznaczony przez pracodawcę, posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniające właściwą realizację programu instruktażu.
Odbycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza swoim podpisem w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika. Wzór karty szkolenia wstępnego jest określony w załączniku nr 2 do r.s.b.h.p.
Szkolenie powinno być zorganizowane w formie instruktażu, przed rozpoczęciem przez pracownika pracy w danym zakładzie pracy, na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia na podstawie ramowego programu instruktażu ogólnego podanego w r.s.b.h.p.
Podczas szkolenia konieczne jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych, w szczególności filmów, prezentacji multimedialnych, folii i tablic, a także środków do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
Zagrożenia wypadkowe i zagrożenia dla zdrowia występujące w zakładzie – podstawowe środki zapobiegawcze.
Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy związane z obsługą urządzeń technicznych oraz transportem wewnątrzzakładowym.
Zasady przydziału odzieży roboczej i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, w tym w odniesieniu do stanowiska pracy instruowanego.
Porządek i czystość w miejscu pracy – ich wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo pracownika.
Profilaktyczna opieka lekarska – zasady jej sprawowania w odniesieniu do stanowiska instruowanego.
Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru.
Postępowanie w razie wypadku, w tym organizacja i zasady udzielania pierwszej pomocy.
Program szkolenia osób podejmujących po raz pierwszy pracę, związaną z kierowaniem pracownikami powinien być poszerzony i dostosowany do obowiązków i odpowiedzialności tych osób w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
3.3.3.Szczegółowy program instruktażu ogólnego
Poniższy szczegółowy program instruktażu ogólnego ma charakter przykładowy.
W praktycznym zastosowaniu trzeba uzupełnić go o elementy wynikające ze specyfiki konkretnego miejsca pracy osoby szkolonej.
Szczegółowy program instruktażu ogólnego n (program przykładowy) Istota BHP – definicje
Obowiązki i uprawnienia pracodawcy w zakresie bhp.
Obowiązki i uprawnienia osób kierujących pracownikami.
Obowiązki i uprawnienia pracownika w zakresie bhp.
Obowiązki i uprawnienia służby
Obowiązki i uprawnienia Komisji BHP i przedstawicieli pracowników.
Obowiązki i uprawnienia społecznej inspekcji pracy.
Odpowiedzialność pracodawcy i osoby kierującej pracownikami w zakresie bhp.
Odpowiedzialność pracownika w zakresie bhp.
Wymagania dotyczące oznakowania miejsc niebezpiecznych.
Ogólne i specyficzne zagrożenia występujące w zakładzie pracy.
Środki zapobiegawcze dostosowane do ww. zagrożeń.
Ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy, jakie będą zajmować uczestnicy szkolenia.
Ocena zgodności i minimalne wymagania bezpieczeństwa przy obsłudze maszyn.
Minimalne wymagania bezpieczeństwa przy obsłudze urządzeń elektrycznych i innych.
Minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa przy obsłudze środków transportu zakładowego Instrukcje obsługi i instrukcje stanowiskowe bhp.
Zasady przydziału: odzieży roboczej, środków ochrony indywidualnej i środków czystości.
Profilaktyczna opieka lekarska, w tym obowiązkowe badania lekarskie.
Zasady ochrony przeciwpożarowej. Postępowanie w razie powstania pożaru.
Zasady ewakuacji w razie pożaru. Udzielanie pierwszej pomocy w razie wypadku.
Punkty i apteczki pierwszej pomocy. Specyficzne zagrożenia powinny dotyczyć zakładu pracy, w którym są zatrudnione szkolone osoby.
3.4.Omówienie tematów programu szczegółowego instruktażu ogólnego
3.4.1.Uwagi wstępne
Podane niżej skrótowe omówienia tematów ujętych w szczegółowym programie instruktażu ogólnego, mimo że nie wyczerpują wszystkich zagadnień mogą być przydatne osobom prowadzącym instruktaż lub poprzez ich powielenie – uczestnikom szkolenia.
Czasy podane w programie ramowym ustalone w r.s.b.h.p., jak i w przykładowym programie szczegółowym, są czasami minimalnymi, co oznacza, że mogą one i powinny być przedłużone w miarę rzeczywistych potrzeb.
Mając jednak na uwadze problem czasu trwania szkoleń, w omówieniach tematów zostały zawarte przede wszystkim najważniejsze informacje niezbędne do nauczenia słuchaczy bezpiecznych zachowań podczas wykonywania obowiązków pracowniczych, a także uświadomienia przynależnych im praw i obowiązków związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.
3.4.2.Obowiązki i uprawnienia pracodawcy
Podstawowe obowiązki pracodawcy są określone w k.p. lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy(jest ich ponad 60), oraz w ustawach i rozporządzeniach, w szczególności w rozporządzeniu Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – dalej r.b.h.p. lex-dz-u-2003-169-1650-t-j-ogolne-przepisy Warto zwrócić uwagę na zależność między obowiązkami a prawami pracodawców i pracowników.
Pracodawcy powinni znać i przestrzegać wszystkich regulacji prawnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
W wielu przypadkach, zwłaszcza w małych firmach, pracodawca równocześnie jest osobą kierującą podwładnymi.
Poza nim osobami kierującymi pracownikami są pracownicy nadzoru: dyrektorzy, kierownicy, mistrzowie i brygadziści, a także osoby doraźnie wyznaczone do pokierowania wykonaniem określonego zadania przez grupę pracowników.
Wskazane jest, aby obowiązki pracodawcy oraz osób kierujących pracownikami traktować łącznie, ponieważ kompetentny pracodawca powinien znać nie tylko własne obowiązki, lecz także podstawowe obowiązki swoich podwładnych.
I odwrotnie – kadra kierownicza powinna znać nie tylko swoje obowiązki, lecz także obowiązki i uprawnienia swojego przełożonego, bo tylko wówczas możliwe będzie sprawne, wolne od nieporozumień i stresów, kierowanie firmą i pracą poszczególnych grup pracowniczych.
Poniżej zostały omówione wybrane obowiązki pracodawcy związane z zapewnieniem pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy.
a) Obowiązek zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki Pracodawcy mają obowiązek w szczególności:
• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki jej wykonywania;
• zapewniać przestrzeganie w firmie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
• reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,
• zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy,
• uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,
• zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
• zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Ponadto pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje o:
1) zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników;
2) działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, o których mowa w pkt 1;
3) informacji o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy, wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników. Informacja ta powinna obejmować: imię i nazwisko, miejsce wykonywania pracy i numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej.
Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wszystkie te zadania pracodawcy powinni realizować, pamiętając o stosowaniu rozwiązań nowoczesnych i dzięki temu zazwyczaj bardziej skutecznych – czyli „przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki”.
Zapewnić przestrzeganie przepisów bhp pracodawca może i powinien m.in. przez odpowiednie regulacje zawarte np. w regulaminie pracy, instrukcjach stanowiskowych, a nawet w indywidualnych zakresach obowiązków poszczególnych pracownikom.
Warto zwrócić uwagę, że koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników.
b) Obowiązek koordynacji prac wykonywanych przez pracowników podległych różnym pracodawcom .
W sytuacji, gdy jednocześnie w tym samym miejscu mają wykonywać pracę pracownicy pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:
• współpracować ze sobą;
• wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu;
• ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników;
• informować siebie nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli o działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac.
Uwaga
Wyznaczenie koordynatora, o którym wyżej mowa, nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom.
Pracodawca, na którego terenie wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, jest obowiązany dostarczać tym pracodawcom, w celu przekazania pracownikom, informacje o:
1. zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników;
2. działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia powyższych zagrożeń;
3. pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy, wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników.
1) zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
2) wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
3) zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej.
W przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany (art. 209² k.p.) lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy
1) niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony;
2) niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne.
Natomiast w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne, a następnie, do czasu usunięcia zagrożenia, nie wydawać polecenia wznowienia pracy.
Na mocy art. 209³ k.p lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy pracodawca ma obowiązek umożliwić pracownikom, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia albo dla zdrowia lub życia innych osób, podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa – nawet bez porozumienia z przełożonym – na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych.
Pracownicy, którzy podjęli takie działania, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji tych działań, pod warunkiem że nie zaniedbali swoich obowiązków.
c) Obowiązek organizowania bezpiecznych stanowisk pracy Przepis art. 212 k.p. lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy stanowi lapidarnie, że zarówno pracodawcy, jak i osoby kierujące pracownikami w imieniu pracodawców, są zobowiązani organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Chodzi tu głównie o respektowanie przepisów r.b.h.p., gdzie zostały określone wymagania dotyczące m.in. pomieszczeń i procesów pracy, oświetlenia, ogrzewania i wentylacji, bezpiecznej obsługi maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych, transportu wewnętrznego i magazynowania, zwalczania hałasu i innych zagrożeń oraz wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych
d) Obowiązek stosowania bezpiecznych maszyn i urządzeń oraz narzędzi Nie wolno w firmie instalować maszyn i innych urządzeń, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności i nie są oznaczone znakiem CE.
Urządzenia ochronne i zabezpieczające przy maszynach i urządzeniach muszą:
1. zapewniać zarówno bezpieczeństwo obsługi, jak i bezpieczeństwo osób znajdujących się w pobliżu;
2. działać niezawodnie oraz mieć dostateczną trwałość.
Ponadto urządzenia ochronne i zabezpieczające nie mogą być łatwo usuwane lub wyłączane, np. bez pomocy odpowiedniego klucza lub innych narzędzi. Nie powinny one także utrudniać pracy.
e) Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa prac wykonywanych w szczególnym zagrożeniu Jeżeli w firmie wykonywane są prace uznawane w przepisach r.b.h.p. za stwarzające zagrożenie i związane z ryzykiem wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, pracodawca jest zobowiązany zapewnić wszelkie działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu.
Prace zaliczone do prac szczególnie niebezpiecznych, to:
• roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez zatrzymywania ruchu zakładu pracy lub jego części;
• prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych; • prace wykonywane przy użyciu materiałów niebezpiecznych;
• prace na wysokości.
Pracodawca jest obowiązany do ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładzie pracy.
f) Obowiązek zapewnienia opieki zdrowotnej nad pracownikami Kolejnym obowiązkiem pracodawcy jest wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami firmy.
Chodzi tu zwłaszcza o:
• skierowanie pracownika do lekarza w celu stwierdzenia, czy ze względów zdrowotnych może on być dopuszczony do wykonywania danej pracy;
• odsunięcie pracownika – na wniosek lekarza – od kontaktu z czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi;
• terminowe kierowanie pracowników na badania okresowe.
g) Obowiązek wobec pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.
Rodzaje tych posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełiać, a także przypadki i warunki ich wydawania zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.
3.4.3.Obowiązki i uprawnienia osób kierujących pracownikami
Zgodnie z art. 212 k.p. osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
1. organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy;
2. dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;
3. organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy;
4. dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;
5. egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
6. zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.
3.4.4.Obowiązki i uprawnienia pracownika
Zgodnie z art. 100 oraz art. 210 i 211 k.p lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
Pracownik jest obowiązany w szczególności:
1. przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy;
2. przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku;
3. przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych;
4. dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę;
5. przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach;
6. przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Zgodnie z art. 210 k.p lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym wyżej mowa, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w powyższych przypadkach, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia oraz nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z tego powodu.
Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.
Powyższe regulacje nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.
Zgodnie z art. 211 k.p. przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika.
W szczególności pracownik jest obowiązany:
1. znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym;
2. wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;
3. dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;
4. stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem; 5. poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;
6. niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie;
7. współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
Warto zwrócić uwagę, że przestrzeganie przepisów i zasad bhp zostało określone jako „podstawowy obowiązek pracownika”, co oznacza, że za jego nieprzestrzeganie pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę w trybie art. 52 k.p., czyli natychmiastowo bez okresu wypowiedzenia (tzw. tryb dyscyplinarny lub natychmiastowy).
3.4.5.Obowiązki i uprawnienia służby bhp Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 2.09.1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy do zakresu działania służby bhp należy w szczególności:
1. przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
2. bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń;
3. sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
4. udział w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych albo ich części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, urządzeń produkcyjnych oraz innych urządzeń mających wpływ na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników;
5. zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w stosowanych oraz nowo wprowadzanych procesach produkcyjnych;
6. przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy;
7. udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
8. opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy;
9. udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków;
10. prowadzenie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy;
11. doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
12. udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą;
13. doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej;
14. współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników;
15. współpraca z laboratoriami upoważnionymi do dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, występujących w środowisku pracy, w zakresie organizowania tych badań i pomiarów oraz sposobów ochrony pracowników przed tymi czynnikami lub warunkami;
16. współpraca z laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami stanu środowiska naturalnego, działającymi w systemie państwowego monitoringu środowiska;
17. współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, a w szczególności przy organizowaniu okresowych badań lekarskich pracowników;
18. współdziałanie ze społeczną inspekcją pracy oraz z zakładowymi organizacjami związkowymi w sprawach związanych z poprawą warunków pracy;
19. uczestniczenie w konsultacjach w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, a także w pracach komisji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz innych zakładowych komisji zajmujących się problematyka bhp, w tym zapobieganiem chorobom zawodowym i wypadkom przy pracy;
20. inicjowanie i rozwijanie na terenie zakładu pracy różnych form popularyzacji problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.
3.4.6.Obowiązki i uprawnienia komisji bhp i przedstawicieli pracowników Zgodnie z art. 23712 k.p. pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników jest obowiązany powołać komisję bezpieczeństwa i higieny pracy, jako swój organ doradczy i opiniodawczy.
W skład komisji bhp wchodzą w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby bhp i lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami oraz przedstawiciele pracowników, w tym społeczny inspektor pracy.
Przewodniczącym komisji bhp jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym – społeczny inspektor pracy lub przedstawiciel pracowników.
Do obowiązków komisji bhp należy:
a) dokonywanie przeglądu warunków pracy;
b) okresowa oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,
c) opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym,
d) formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy;
e) współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przedstawicielem pracowników są zwykle związki zawodowe, a przypadku ich braku – osoby wybrane przez załogę
Zgodnie z art. 23711a k.p. pracodawca jest obowiązany konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, a pracownicy lub ich przedstawiciele mogą przedstawiać pracodawcy wnioski w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych.
3.4.7.Obowiązki i uprawnienia społecznej inspekcji pracy
Społeczna inspekcja pracy (sip) jest służbą społeczną pełnioną przez pracowników, mającą na celu zapewnienie przez zakład pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych, określonych w przepisach prawa pracy. Społeczna inspekcja pracy reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładach pracy i jest kierowana przez zakładowe organizacje związkowe.
Do zadań sip należy:
a) kontrolowanie stanu budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych oraz procesów technologicznych z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy;
b) kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym postanowień układów zbiorowych pracy i regulaminów pracy, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych, urlopów i czasu pracy, świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
c) uczestniczenie w kontroli przestrzegania w zakładzie pracy przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego;
d) branie udziału w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy;
e) branie udziału w analizowaniu przyczyn powstawania wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe i inne schorzenia wywołane warunkami środowiska pracy oraz kontrolowanie stosowania przez zakład pracy właściwych środków zapobiegawczych;
f) uczestniczenie w przeprowadzaniu przeglądów społecznych warunków pracy (o ile takie przeglądy są w zakładach przeprowadzane);
g) podejmowanie działań na rzecz aktywnego udziału pracowników zakładu pracy w kształtowaniu właściwych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz oddziaływanie na przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
3.4.8.Odpowiedzialność pracodawcy i osoby kierującej pracownikami Wielokrotnie w przepisach pada określenie „pracodawca ponosi odpowiedzialność”.
Co to znaczy w praktyce?
Ponoszenie odpowiedzialności oznacza, że pracodawcy nie mogą skutecznie tłumaczyć się, usprawiedliwiać np. przed inspektorem pracy albo sądem, nieznajomością przepisów ochrony pracy – w tym prawa pracy oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Jest to zresztą ogólnie obowiązująca zasada, w myśl której obywatel nie może tłumaczyć swojego postępowania nieznajomością prawa.
Przy postępowaniu w sprawach o wykroczenia zasada ta wynika z art. 7 ustawy z 20.05.1971 r. – Kodeks wykroczeń – dalej k.w. lex-dz-u-2021-281-t-j-kodeks-wykroczen natomiast w odniesieniu do odpowiedzialności karnej – z art. 28-30 ustawy z 6.06.1997 r. – Kodeks karny – dalej k.k. lex-dz-u-2020-1444-t-j-kodeks-karny
Obowiązek przestrzegania przepisów bhp dotyczy zarówno pracodawców, osób kierujących pracownikami, jak i pracowników, z tą tylko różnicą, że nie wszyscy ponoszą tzw. odpowiedzialność wykroczeniową za naruszenie tych przepisów.
Zgodnie z art. 283 k.p lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy karze grzywny podlega ten, kto, będąc w zakładzie odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zatem odpowiedzialność ponoszą i mogą być ukarani w celu przymuszenia do przestrzegania obowiązków nałożonych przepisami tylko przełożeni, czyli pracodawcy i kierownicy wszystkich szczebli (jeśli kierują pracownikami).
Osoba kierująca pracownikami, podobnie jak pracodawca, ma obowiązek organizowania stanowisk pracy zgodnie z przepisami bhp.
Jaka jest jednak różnica w wypełnianiu tego obowiązku przez pracodawcę i przez kierownika?
W tym przypadku, warto zapamiętać, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za organizację stanowisk pracy w całej firmie,
natomiast kierownik odpowiada tylko za przydzielony mu odcinek pracy!
W wyroku z 3.12.1963 r., II PR 558/63, OSNPG 1964, nr 8, poz. 57 Sąd Najwyższy przyjął, że sam fakt wydania nakazu pracowania zgodnie z przepisami bhp lub zakazu stosowania niewłaściwych metod pracy nie jest wystarczający, jeżeli kierownik (pracodawca) zapomina o obowiązku dopilnowania, aby te nakazy i zakazy były przez pracowników przestrzegane.
Zgodnie z wyrokiem SN z 14.09.2000 r., II UKN 207/00, OSNP 2002, nr 8, poz. 191 „zaniedbanie przez pracodawcę obowiązku zapewnienia pracownikom bezpiecznego stanowiska pracy uzasadnia jego odpowiedzialność na zasadzie winy”.
Z kolei w wyroku z 14.09.1998 r., I PKN 322/98, OSNP 1999, nr 20, poz. 641 Sąd Najwyższy orzekł, iż „naruszenie przez pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowniczym przepisów (zasad) bezpieczeństwa i higieny pracy, zwłaszcza w sposób prowadzący do zagrożenia życia lub zdrowia pracowników, jest przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę zawartej na czas nie określony”.
3.4.9.Odpowiedzialność pracownika
Pracownik zgodnie z art. 108 k.p.lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy może ponosić odpowiedzialność porządkową, a na podstawie art. 114 k.p. .lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracyodpowiedzialność za szkodę wyrządzoną pracodawcy,oraz zgodnie z art. 124 k.p. – odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi.
Według art. 108 k.p. …………………………………….za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bhp, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może zastosować karę upomnienia lub karę nagany, natomiast za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również zastosować karę pieniężną.
W art. 114 k.p lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy przewidziano, że pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w k.p.
Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.
3.4.10.Wymagania dotyczące oznakowania miejsc niebezpiecznych Zgodnie z r.b.h.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić, żeby:
1. miejsca w zakładzie pracy, w których występują zagrożenia dla pracowników, były oznakowane widocznymi barwami lub znakami bezpieczeństwa zgodnie z wymaganiami określonymi w załączniku nr 1 do r.b.h.p lex-dz-u-2003-169-1650-t-j-ogolne-przepisy i w Polskich Normach, a jeżeli oznakowanie to nie jest wystarczające dla zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika, miejsca niebezpieczne powinny być wyłączone z użytkowania poprzez ich odpowiednie wygrodzenie lub w inny sposób, np. otwory i zagłębienia powinny być zamknięte odpowiednimi pokrywami, a jeżeli jest to niemożliwe – właściwie ogrodzone i oznakowane
2. miejsca niebezpieczne na przejściach zagrażające potknięciem się, upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie) były pomalowane barwami bezpieczeństwa zgodnie z Polskimi Normami (np. w ukośne żółto-czarne lub czerwono-białe pasy).
3.4.11.Ogólne i specyficzne zagrożenia występujące w zakładzie pracy
Zgodnie z r.b.h.p. lex-dz-u-2003-169-1650-t-j-ogolne-przepisy przez „zagrożenie” rozumie się stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę. W zakładzie takie zagrożenia mogą występować:
– na drogach – w miejscach, w których możliwe jest niespodziewane wtargnięcie pieszych, w szczególności przed bramami, drzwiami i przejściami
– należy ustawić barierki lub zastosować inne skuteczne środki ochronne, a drogi i przejścia oraz dojazdy pożarowe nie mogą prowadzić przez miejsca, w których występują zagrożenia dla ich użytkowników;
– przy przezroczystych drzwiach i innych przeszkodach, które powinny być wykonane z materiału odpornego na rozbicie lub ze szkła hartowanego oraz odpowiednio oznakowane w widocznym miejscu;
– w pomieszczeniach z pracującymi maszynami powodującymi hałas, w związku z czym pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas;
– w pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii oświetlenia mogą wystąpić zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, dlatego w takim przypadku pracodawca powinien zapewnić oświetlenie awaryjne o odpowiednim natężeniu, zgodnie z Polską Normą.
– w procesach technologicznych powodujących wydzielanie się substancji szkodliwych dla zdrowia, gdy awaria wentylacji może zagrażać zdrowiu pracowników, pracodawca ma obowiązek zastosować system kontrolny (monitoring) sygnalizujący stan zagrożenia.
Trzeba pamiętać, że zagrożenia specyficzne dla prac niebezpiecznych, jak np. prace na wysokości, prace w kanałach i zbiornikach oraz dla dziedzin działalności, jak np. chemia, elektroenergetyka, budownictwo, górnictwo itp. powinny być omówione na podstawie przepisów „branżowych” tzn. wydanych specjalnie dla tych dziedzin.
3.4.12.Środki zapobiegawcze dostosowane do zagrożeń. Pracodawca jest obowiązany w szczególności:
1. zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości – z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych pracowników;
2. zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji niepowodujących takich zagrożeń. Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.
W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.
Pracodawca powinien zapewnić pracownikom informacje o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania.
Przy pracach stwarzających niebezpieczeństwo powinny być stosowane sygnały bezpieczeństwa lub komunikaty słowne, zgodnie z wymaganiami określonymi w załączniku nr 1 do r.b.h.p. lex-dz-u-2003-169-1650-t-j-ogolne-przepisy
W razie stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, osoba kierująca pracownikami jest obowiązana do niezwłocznego wstrzymania prac i podjęcia działań w celu usunięcia tego zagrożenia.
Pracodawca powinien określić szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a zwłaszcza zapewnić: 1. bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób;
2. odpowiednie środki zabezpieczające;
3. instruktaż pracowników obejmujący w szczególności imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas, a w szczególności zapewnić stosowanie:
1. procesów technologicznych niepowodujących nadmiernego hałasu;
2. maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nieprzekraczający dopuszczalnych wartości;
3. rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy.
Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca ma obowiązek zapewnić:
1. ustalenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracowanie i zastosowanie programu działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu najskuteczniejsze zmniejszenie narażenia pracowników na hałas;
2. zaopatrzenie pracowników w indywidualne ochrony słuchu, dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz ich stosowanie;
3. ograniczenie czasu ekspozycji na hałas, w tym stosowanie przerw w pracy;
4. oznakowanie stref zagrożonych hałasem,
Jeżeli w pomieszczeniu pracy, w którym zatrudniona jest tylko jedna osoba, mogą w sytuacji awaryjnej wystąpić zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników, a w szczególności zagrożenia pożarowe, wybuchowe, porażenia prądem elektrycznym, wydzielania się trujących i szkodliwych gazów lub par pracodawca powinien wprowadzić obowiązek meldowania się tej osoby w ustalony sposób w oznaczonych porach oraz ustalić, które to pomieszczenia, a także określić sposób meldowania się i postępowania w razie braku meldunków.
3.4.13.Ocena ryzyka zawodowego
Zgodnie z art. 226 k.p. lex-dz-u-2020-1320-t-j-kodeks-pracy i r.b.h.p. lex-dz-u-2003-169-1650-t-j-ogolne-przepisy ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, a na podstawie wyników oceny ryzyka stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.
